Onderzoek Rabobank: Consumentenprijzen stegen meer dan nodig
Nederlandse bedrijven hebben de prijzen van hun producten vorig jaar meer verhoogd dan nodig was om hun winstmarge op peil te houden. Dat bleek vrijdag uit berekeningen van economen van de Rabobank.
Als de winsten niet waren gestegen, zou de inflatie 2,2 procentpunt lager zijn uitgepakt. Dat is bijna een vijfde van het daadwerkelijke koopkrachtverlies van consumenten. Volgens statistiekbureau CBS stegen consumentenprijzen vorig jaar namelijk met 11,6 procent.
Het verschijnsel dat bedrijven tijdens een periode van inflatie extra winst pakken, wordt ‘graaiflatie’ genoemd. Vooral in het vierde kwartaal stegen producten meer in prijs dan de bedrijven aan extra kosten maakten. Op basis van CBS-cijfers hebben de economen van de bank uitgerekend dat de bedrijven in dat kwartaal 10,9 miljard euro meer winst maakten dan in dezelfde periode in 2021.
Toch willen ze niet concluderen dat er werkelijk sprake is van graaiflatie. Bedrijven kunnen namelijk ook vooruitlopen op toekomstige kostenverhogingen of verwachte loonstijgingen. Veel cao-onderhandelingen liepen vorig jaar nog. Werkgeverskoepel AWVN meldde in april op basis van tot dan afgesproken cao’s al een gemiddelde loonsverhoging van 7,5 procent voor 2023.
Wat volgens de onderzoekers ook meespeelt, is dat de Nederlandse economie oververhit is: de vraag naar goederen en diensten lag vorig jaar, en ligt nog steeds, een stuk hoger dan het aanbod. Bedrijven kunnen prijzen bewust opdrijven om die vraag terug te dringen.
Stefan Groot, econoom bij RaboResearch en een van de auteurs van het onderzoek, verwoorde het effect van schaarste in het NOS Radio 1 Journaal: „ Stel: een bedrijf verhoogt de prijzen minder, dan kunnen consumenten meer producten kopen. Maar door het tekort aan grondstoffen en personeel zou het bedrijf dan mogelijk niet aan de vraag kunnen voldoen.” Dat zou volgens hem „onvermijdelijk” tot schaarste leiden en dus hogere prijzen.
Eieren
Een voorbeeld waarin volgens de onderzoekers geen sprake is van graaiflatie is de sterke prijsstijging van eieren in de Europese Unie. Die werden vorig jaar 62 procent duurder.
Maar dat is vooral te wijten aan hogere kosten, onder meer doordat kippenvoer duurder werd. Ook was er door vogelgriepuitbraken en marktverstoringen door corona een kleiner aanbod aan eieren, schrijven de economen van de bank.
