Op de lijst van originele geschenken die een koning voor een verjaardag of jubileum kan krijgen, zal het balkon dat de Zweedse koning Carl Gustaf dit weekeinde in gebruik nam, ergens bovenaan prijken. Het moet een bijzondere geest zijn geweest die heeft voorgesteld de originele bouwtekeningen van Nicodemus Tessin de Jongere (1654-1728) ter hand te nemen. Zo kwam er het voorstel om na 270 jaar het destijds geplande maar nooit gebouwde balkon alsnog op de westgevel van het Koninklijk Paleis aan te brengen. Een gedurfd voorstel ook. Het paleis is immers Rijksmonument. „Inderdaad. Het komt zelden voor dat je iets toevoegt aan de gevels of het aangezicht van het paleis”, aldus Magnus Gustafsson van het Zweedse Rijksvastgoedbedrijf. „Dat het balkon in de oorspronkelijke tekening is opgenomen, heeft bij het besluit dan ook een grote rol gespeeld.”

Het was ook vreemd dat een immens paleis als dat van Stockholm –met 600 kamers een van de grootste van Europa– geen balkon had. Als de koning of zijn familie even naar het publiek wilde wuiven, dan moest dat vanachter de ramen, of bij grote feesten vanaf de oprit aan de voorkant. Met enige afgunst werd gekeken naar andere koningshuizen; Belgen, Britten, Denen, Nederlanders, Noren en zelfs Luxemburgers hebben een balkon tot hun beschikking, soms zelfs meerdere. Alleen het vorstenhuis van Monaco moet op hoogtijdagen ook de gordijnen opzij schuiven en vanuit het open raam zwaaien naar het voor het paleis toegestroomde publiek. Maar net als in Monaco had de almaar groeiende Zweedse koninklijke familie ervaren dat de ruimte dan beperkt is. „Met het balkon heeft de hele familie de mogelijkheid om het publiek te groeten”, zei Gustafsson in een uitleg over de toevoeging.

Brand

Tessin kreeg rond 1680 opdracht van de toenmalige koning Karl XI (1654-1697) om het bestaande gebouw om te bouwen tot een barok paleis. Hij begon zijn uitbreidings- en renovatiewerkzaamheden aan de noordvleugel. Op 7 mei 1697 brak er brand uit die zich over het dak verspreidde. De nieuwe vleugel kwam er relatief ongeschonden vanaf, maar de overige delen werden zo zwaar beschadigd geacht dat ze werden afgebroken. Tessin kon een dag na de brand meteen opnieuw naar de tekentafel. Hij kwam snel met een plan dat de nieuwe koning Karl XII beviel, maar het werk liep vertraging op wegens gebrek aan geld en een oorlog in het buitenland.

Tessin, die behalve in Frankrijk en Italië ook in Nederland inspiratie had opgedaan, bleef gedetailleerde voorstellen indienen, maar het duurde tot ver na zijn dood alvorens het paleis weer in gebruik kon worden genomen. Dat was in 1754. Zonder balkon. „Er zijn geen sporen gevonden dat er ooit een balkonhek heeft gestaan, ondanks het feit dat de originele tekening zo duidelijk een reling laat zien”, vertelde Gustafsson. Hij kreeg bijval van paleisbeheerder Erik Kampmann: „Van dat soort werk hebben we in het archief geen bonnen gevonden. Maar wie weet vind je ooit bewijs dat het balkon daadwerkelijk is gebouwd.” In dat geval echter moet Kampmann ook weer papieren vinden waarin het verwijderen van het balkon is gedocumenteerd.

Winderig

Nu echter zijn er geen bonnen nodig. De honderden belangstellenden die dit weekeinde naar de Yttre borggården, het plein aan de westkant van het paleis, kwamen voor de publieke viering van de 77e verjaardag van koning Carl Gustaf, hebben met eigen ogen kunnen vaststellen dat er een balkon is. „Het ziet er goed uit, het is misschien zelfs wel wat te breed”, aldus een paleiswoordvoerder. Voor de koninklijke familie die onder aanvoering van koningin Silvia het balkon voor het eerst betrad, was er in elk geval voldoende ruimte. Maar wanneer deze zomer de jongste koningsdochter prinses Madeleine met haar gezin uit Florida terugverhuist naar Stockholm, dan wordt het bij een volgende balkonscène al krapper. Dat de wind hoog aan een gevel vrij spel heeft, leerde de koninklijke familie ook. Koningin, schoondochter prinses Sofia en haar langharige kleinkinderen Alexander, Oscar en Gabriel waren constant in de weer met hun haar.

Koning Carl Gustaf en zoon prins Carl Philip hadden daar met hun militaire petten geen last van en bovendien brachten zij het grootste deel van de viering door op het plein, waar ruim een uur lang een militair muziekspektakelstuk werd opgevoerd door korpsen van marine en landmacht en door de bereden Koninklijke Lijfwacht: de Livgardets dragonmusikkår. En zoals gebruikelijk kreeg de jarige koning ook een bloemenhulde van peuters en kleuters. Die hadden al die tijd achter een koord staan wachten om Carl Gustaf met een diepe buiging een enkele bloem, een tekening of een bos bloemen te overhandigen. Sommigen waren zo verlegen dat ze meteen rechtsomkeert maakten en terugholden naar de veilige armen van vader of moeder.

Na dit intermezzo konden koning en prins zich op het balkon bij de rest van de familie voegen. Toen waagden de terughoudende Zweden ook een driewerf hoera voor de jarige, en zette iemand voorzichtig een Ja, må han leva –lang zal hij leven– in, dat zachtjes werd meegezongen. Dat was meteen ook het hoogtepunt van deze variatie op Koningsdag.