Tijdens het onderzoek naar het leven van Vermeer is Lobbezoo onder de indruk gekomen van het werk dat door deze Utrechtse oefenaar werd verzet. „Hij is nog geen vijftig jaar geworden, maar zijn werk is gezaaid voor een rijke oogst.”

Lobbezoo is werkzaam als pastoraal werker voor Cedrah (een reformatorische organisatie voor ouderenzorg) en als ouderling-pastoraal werker verbonden aan de gereformeerde gemeente te Werkendam.

De naam van Justus Vermeer is bekend gebleven, maar over zijn leven was niet veel bekend, zegt Lobbezoo. „Voor zover ik weet is er niet eerder een boek over zijn leven verschenen. We kennen alleen de korte levensschets van ds. G. van Schuijlenburg, een goede vriend van de familie Vermeer. Wat ik gedaan heb, is het beschrijven van zijn leven, zijn werk en zijn tijd tegen de achtergrond van de leefomgeving in de stad Utrecht in die dagen. Daarbij heb ik het geestelijk leven van zijn grootmoeder, van zijn moeder Johanna en van zijn zus Aletta betrokken.”

Kunt u het boek eens nader duiden? Is het een biografie over Vermeer, of een kinderboek?

„Het is een boek voor iedereen, voor jong en oud. Ik heb tijdens het schrijven vooral aan kinderen van de basisschool gedacht, maar evenzeer aan hun ouders en grootouders. Aan kinderen omdat we geroepen worden om de daden des Heeren door te geven aan het jonge geslacht, en aan grootouders omdat zij dienen te worstelen om het behoud van de zielen van hun nageslacht. Ambtsdragers kunnen hier lezen hoe een getrouwe ambtsbediening eruitziet. Dit boek zou ook voor alleenstaanden tot zegen kunnen zijn. Justus en zijn zus Aletta waren beiden ongetrouwd en waren voor anderen tot eeuwige zegen. Alle gevonden gegevens zijn verwerkt, maar de benaming biografie is te pretentieus.”

Terwijl Justus Vermeer een biografie verdient.

„Daar zou inderdaad een markt voor zijn, maar het ging mij vooral om het geestelijk leven bij Vermeer en enkele van zijn familieleden. Zou je een echte biografie willen schrijven, dan moet je zijn oefeningen theologisch analyseren en onderzoek doen naar de invloed die zijn oefeningen tot op de dag van vandaag hebben gehad. Ik hoop dat een ander dat nog eens oppakt.”

Vermeer was universitair geschoold, had rechten gestudeerd, werd diaken en ouderling in Utrecht, en uiteindelijk oefenaar. Kennelijk was er geen aandrang om predikant te worden.

„Als ambtsdrager ontmoette hij in de gemeente zo veel onkunde dat hij zich gedrongen voelde om mensen te vertellen over de weg die de Heere houdt met Zijn kinderen. Dat gaf hem voldoening en innerlijke vreugde. Hij was bewogen met mensen, maar heeft waarschijnlijk nooit overwogen om predikant te worden. Zo heeft de Heere zijn leven geleid en hem op deze wijze voor velen tot een rijke zegen gesteld. Bij Vermeer zie je dat een nabij leven met de Heere ook een vruchtbaar leven is. In zijn tijd en ook later nog hebben juist Gods kinderen de zalving van Gods Geest in zijn geschriften opgemerkt.”

Wie was Vermeer als oefenaar? Hoe sprak hij, hoe dacht hij, hoe is zijn theologie te typeren?

„Het ging Vermeer om het zielenheil van zijn hoorders en om de welstand van de Kerk met een hoofdletter. Vermeer was een ordelijk oefenaar. Hij ging gestructureerd te werk, plaatste de tekst waarover hij wilde spreken in het geheel van het desbetreffende Bijbelboek en boog onvoorwaardelijk voor het gezag van de Heilige Schrift. Hij was grondig in zijn uitleg en werkte de gebruikte beelden consequent uit. Vermeer sprak in zijn oefeningen meer dan eens over de hoge weg der zaligheid en over het lage zondaarsleven. Daarmee bedoelde hij dat de weg der zaligheid in de eeuwigheid was uitgewerkt en in een lage en nederige weg werd toegepast in het zondaarshart. Je kunt merken dat hij veel waardering had voor de grote reformatoren als Luther en Calvijn en voor Jodocus van Lodenstein.”

Ds. J. Roos schreef in 2020 in De Wachter Sions: „Justus Vermeer hangt de voederbak zo laag dat het kleinste lammetje voedsel krijgt, maar ook zo hoog dat alle schapen erbij kunnen.” Herkenbaar?

„Helemaal. Hij was eerlijk voor de onbekeerden, sprak liefdevol, waarschuwend en nodigend. Met bekommerde mensen en met kleinen in de genade bij wie hij innerlijke beweging gewaar werd, ging hij hartelijk en behoedzaam om. In deze dingen had Vermeer grote gaven ontvangen. Laatst heb ik in een leesdienst een oefening van Vermeer gelezen. De volgende dag vroegen een paar jonge mensen of ze die preek nog eens na mochten lezen. Kennelijk hadden ze er iets in gehoord wat naar hun hart sprak.”

Boekgegevens

Een trouw dienaar. Het leven van Justus Vermeer, H.M. Lobbezoo, uitg. Gebr. Koster; 190 blz.; € 22,90