Drie transportvliegtuigen van Defensie zijn woensdagavond vertrokken naar de luchthaven Aqaba in Jordanië voor het geval Nederlanders uit Sudan kunnen worden geëvacueerd. Aan boord van de toestellen bevinden zich mariniers en een medische eenheid. De twee C-130 Herculestransporttoestellen en een A330 MRTT uit een NAVO-pool zijn opgestegen vanaf de vliegbasis Eindhoven.

„We zijn ons aan het voorbereiden op allerlei scenario’s”, aldus minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) in een brief aan de Kamer. „Dit stelt ons in staat om, indien noodzakelijk, flexibel en snel op te treden.”

Evacuaties zijn op dit moment niet mogelijk vanwege de slechte veiligheidssituatie. Nederland houdt de ontwikkelingen in Sudan „voortdurend en nauwlettend” in de gaten. Of er al een crisisteam is geformeerd, kan Casper Soetekouw van Buitenlandse Zaken niet zeggen. „We zijn hier met veel mensen mee bezig.” Onduidelijk is of het vliegveld om Khartoem nog gebruikt kan worden.

„Door de Nederlandse presentie in de regio te verhogen staat Defensie paraat en kunnen we eventueel snel optreden”, meldt Defensie. Hoeveel mariniers zijn ingevlogen naar Jordanië kan woordvoerder Wilko ter Horst „uit veiligheidsoverwegingen” niet zeggen.

Het aantal Nederlanders in Sudan waarmee het ministerie contact heeft, is gestegen van vijftig naar ongeveer tachtig. Buitenlandse Zaken gaat ervan uit dat er nog meer Nederlanders in Sudan zijn. Het ministerie vliegt een Snel Consulair Ondersteuningsteam in naar Jordanië; Defensie stuurt militairen naar het Oost-Afrikaanse land Djibouti om evacuaties internationaal af te stemmen. Nederland trekt zoveel mogelijk op met andere landen, zoals Duitsland en Frankrijk.

Burgeroorlog

Sudan staat op de rand van een burgeroorlog. Sinds zaterdag vinden er zware gevechten plaats tussen het regeringsleger en de paramilitaire RSF-groep, vooral in de hoofdstad Khartoem. Een overeengekomen staakt-het-vuren is al twee keer geschonden. In vijf dagen tijd zijn er bijna 300 doden meer dan 3000 gewonden gevallen. Waarschijnlijk ligt het slachtoffers in werkelijkheid aanzienlijk hoger.

In Khartoem werd ook donderdagochtend nog gevochten. „Alle expats willen hier weg”, meldt ZOA-hulpverlener Harmen Sas vanuit de stad. „De situatie is onoverzichtelijk. Het is zorgelijk. De vraag is welke kant het opgaat.”

Het sturen van drie Nederlandse transporttoestellen noemt hij „hoopgevend.” Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft dinsdagavond een onlinemeeting georganiseerd voor Nederlanders in Sudan. Daar werden veel vragen gesteld over evacuaties.

De situatie in Sudan doet sterk denken aan de evacuaties uit de Afghaanse hoofdstad Kabul van augustus 2021. Na de terugtrekking van de VS uit Afghanistan ontstonden chaotische situaties bij de luchthaven toen tienduizenden Afghanen en Nederlanders het land probeerden te ontvluchten. In Nederland ontstond zware kritiek omdat Defensie en Buitenlandse Zaken laat een crisisteam formeerden.

Nederland houdt voor Sudan rekening met alle scenario’s. De krijgsmacht stuurt twee types transporttoestellen. De Lockheed C-130 kan 17,5 ton, 128 passagiers over circa 5500 kilometer afstand vervoeren. Het propellertoestel is geschikt voor het landen op onverharde landingsbanen. De A330 MRTT, een militaire variant van de Airbus A330, doet dienst als transport- en tankvliegtuig. Het tweemotorige straaltoestel kan 45 ton vracht en 250 tot 300 passagiers (afhankelijk van het type) vervoeren over een afstand van circa 14.500 kilometer.

Een evacuatiepoging van de Duitse Bundeswehr is mislukt. Het tijdschrift Der Spiegel meldde dat het Duitse leger na het staakt-het-vuren van dinsdag drie transportvliegtuigen richting Sudan stuurde om tientallen landgenoten op te halen. De missie op het laatste moment afgeblazen omdat rond het vliegveld van Khartoem werd gevochten.