Het NJi wijst in het stuk op fundamentele veranderingen in de maatschappij die een „forse” weerslag hebben. Ze stellen vast dat zowel de prestatiedruk als de „geluksdruk” zijn toegenomen en dat een grote eigen verantwoordelijkheid van burgers wordt verwacht.

Ook maatschappelijke problemen als klimaatverandering en een gebrek aan betaalbare woningen hebben invloed op het welzijn van jonge mensen. De opstellers van het betoog noemen het „niet vreemd dat deze ontwikkelingen ook stress, angst, somberheid of eenzaamheid in de hand werken”.

Dat soort gevoelens duidt niet altijd op een psychisch probleem, maar kan ook „een normale en gezonde reactie op de toenemend verstoorde wereld” zijn. Voor echte verbetering is een „hoopvol toekomstperspectief” nodig.

Het verder vergroten van het jeugdzorgaanbod is dan „geen passende reactie” maar een noodgreep, vindt het NJi. Het instituut vraagt liever aandacht voor het verbeteren van de omgeving waarin kinderen en jongeren opgroeien. Voor het perspectief van kinderen en jongeren is in allerlei toekomstscenario’s van overheidsinstellingen of denktanks vaak weinig of geen aandacht. Dat kan volgens de experts veel beter.

Volgens het NJi is verder van belang dat jongeren zélf kunnen meedenken over toekomstvisies en kunnen meedoen aan de uitvoering. „Zeker omdat het gaat om hun toekomst.”

Rond de eeuwwisseling had circa 1 op de 27 kinderen te maken met jeugdzorg, inmiddels is dat bijna 1 op de 7. Dat is een langetermijnontwikkeling, stelt het NJi vast, en valt niet te verklaren door bijvoorbeeld de coronapandemie.

Met de meeste kinderen en jongeren gaat het overigens goed, benadrukt het instituut. Problemen als angst of eenzaamheid worden vaak opgelost met hulp van de omgeving. Het NJi plaatst ook de kanttekening dat in veel studies jongeren zelf aangeven in hoeverre ze klachten ervaren. „Het kan zijn dat zij zich steeds bewuster zijn van de klachten - bijvoorbeeld door de toegenomen kennis en de toegankelijkheid daarvan via internet - of dat zij zich vrijer voelen om klachten te melden en daarvoor hulp of steun te zoeken.”

Duidelijk is volgens de opstellers van het essay dat een groeiend deel van de jeugd „expliciet het signaal afgeeft dat ze niet gedijen”. En dat dwingt volgens hen tot nadenken.