De schrik sloeg het thuisfront van de Nederlandse militairen woensdag om het hart. Het bericht van een dodelijke schietpartij in Irak bracht veel telefoonverkeer op gang. En vragen. „Wat zijn de gevolgen voor onze jongens?” vraagt een vader.

Volgens Midden-Oostenkenner Soeterik geldt hier zeker het principe van oog om oog, tand om tand. „Bloed moet worden vergolden. Tegelijkertijd kan zoiets ook weer worden afgekocht. De Amerikanen hebben daarvan veel gebruikgemaakt.”

De dodelijke schietpartij was woensdagmorgen vroeg in de woestijn. Twee mannen in een auto negeerden bij een Nederlandse controlepost een stopteken. De auto reed door toen de Nederlanders waarschuwingsschoten losten. De Nederlanders schoten vervolgens gericht op het voertuig. Eén inzittende overleed, de ander bleef ongedeerd. In de auto werden geen wapens gevonden.

De controlepost werd door een Nederlandse patrouille van zes tot acht militairen bemand. De Iraakse politie was na het incident snel ter plaatse en heeft de overlevende Irakees meegenomen voor verhoor.

Minister Kamp van Defensie wees er woensdagmiddag op dat volgens afspraken tussen hem en minister Donner van Justitie het openbaar ministerie in Nederland ervan uitgaat dat de militairen zich bij het gebruik van geweld houden aan de geweldsinstructies. Niettemin is het volgens Kamp goed dat de marechaussee een onderzoek instelt.

Kamp verwees met zijn opmerkingen naar alle commotie rond marinier Eric O. Die schoot op 27 december 2003 in de grond voor een groep mogelijke plunderaars. Het OM hield hem aan op verdenking van moord en vervolgde hem voor het overtreden van de geweldsinstructies. De rechtbank in Arnhem sprak hem vrij, het hoger beroep dient eind maart.

De relatie tussen justitie en defensie zakte door de zaak tot onder het vriespunt. Vooral opmerkingen van OM-topman De Wijkerslooth schoten in het verkeerde keelgat. Inmiddels lijkt de vrede weer getekend. Officieren van justitie die militaire zaken behandelen, zijn naar verluidt in Zuid-Irak op bezoek geweest.

Een woordvoerder van de Koninklijke Landmacht wees er op dat de Nederlandse militairen voorzover bekend volgens de standaardprocedures hebben gehandeld. Bij het negeren van een stopteken en het negeren van waarschuwingsschoten mag gericht worden geschoten als de veiligheid van de militairen in het geding is. „Je weet niet wat die auto vervoert. Er kan een autobom in zitten.”

Het is niet voor het eerst dat Nederlanders bij incidenten rond controleposten of wegblokkades gericht schieten. Op 21 april vorig jaar schoten Nederlanders en leden van de Iraakse politiedienst een Irakees dood bij een checkpoint. Hij negeerde een stopteken.

Vier dagen later schoten Nederlandse militairen op de banden van een verdacht voertuig dat met hoge snelheid een Nederlandse patrouille passeerde. De bestuurder negeerde een stopteken. Bij het incident overleed een Irakees en vielen zes lichtgewonden.

Op 19 augustus vorig jaar schoten Nederlanders in al-Samawah op een voertuig met Irakezen nadat zij vanuit die auto onder vuur waren genomen. De wagen raakte daarop van de weg. Twee Irakezen kwamen om.

Ondanks de sterk toegenomen spanningen in Irak in de aanloop naar de verkiezingen op 30 januari was het de afgelopen periode bijzonder rustig in de provincie al-Muthanna. Het recentste incident dateerde van 24 november vorig jaar, toen twee mortiergranaten ontploften op ruim een kilometer van het grootste Nederlandse kamp, Camp Smitty.

De schietpartij komt voor defensie op een ongelegen moment. Juist donderdag zou een groep journalisten naar het gebied afreizen. Die trip is uitgesteld. Morgen krijgen 1300 militairen die deel uitmaakten van de vierde lichting Nederlandse militairen in Irak de Nederlandse herinneringsmedaille vredesmissies voor hun uitzending. De uitreiking heeft plaats in stadion Gelredome in Arnhem.

Bij de plechtigheid zijn staatssecretaris Van der Knaap, chef-defensiestaf generaal Berlijn en de bevelhebbers of vertegenwoordigers van de krijgsmachtdelen aanwezig. Voor het eerst worden op zo’n grote schaal medailles uitgereikt aan militairen van alle krijgsmachtdelen.