ING liet zaterdag weten dat de traditionele huizenlening waarbij de rente voor een aantal jaren vastgezet wordt, wellicht op de schop moet. Nieuwe boekhoudkundige regels schrijven voor dat de hypotheekportefeuille van een bank tegen de actuele waarde op de balans moet worden gezet. Bij een stijgende rente zou dat betekenen dat de bank een verlies boekt, want de lopende lening had immers ook tegen een hogere rente kunnen worden afgesloten. ING heeft aangegeven dat het daar geen zin in heeft en voorspelt daarom het einde van de vaste rente.

Een regelrechte ramp, oordeelt de vereniging van huiseigenaren Eigen Huis. „Negentig procent van de huizenkopers kiest voor een rentevaste lening van meer dan vijf jaar”, aldus een woordvoerder van de vereniging. „Daarmee zorgen mensen ervoor dat ze voor langere tijd weten wat de prijs van wonen voor hen is. Dat is slim, want het is immers de grootste vaste maandlast. Als die gaat schommelen, kan dat grote gevolgen hebben voor het besteedbaar inkomen.”

In Groot-Brittannië, waar hypotheken vrijwel altijd een variabele rente kennen, leidden renteschommelingen eind jaren tachtig en halverwege de jaren negentig tot een grote crisis op de woningmarkt. Een hoge rente maakte huizen onbetaalbaar, waardoor huizen leeg bleven staan en eigenaren op straat werden gezet.

Ook woningmarktonderzoeker P. Boelhouwer van het aan de TU Delft verbonden onderzoeksinstituut OTB ziet gevaar in de afschaffing van de rentevaste hypotheek. „Het kan de lont in het kruitvat zijn”, schat hij in. Uit onderzoek blijkt dat de afgelopen dertig jaar de gemiddelde huizenprijs in Nederland vooral wordt bepaald door de leencapaciteit van kopers. „Het risico om een huis te kopen wordt groter, waardoor men minder zal gaan lenen”, stelt Boelhouwer. „Daardoor zal de gemiddelde prijs van een huis gaan dalen.”

In het slechtste geval is de prijsdaling het begin van een negatieve spiraal. Huizeneigenaren kunnen zenuwachtig worden en stellen verhuizingen uit. Of ze verkopen hun woning, maar wachten met het kopen van een nieuw huis. „In alle gevallen leidt dat tot een aanhoudende daling van de huizenprijs, wat ook voor mensen die al een huis hebben grote gevolgen kan hebben.”

Makelaarsvereniging NVM toonde zich maandag dan ook bezorgd. Een negatieve spiraal op de huizenmarkt is allesbehalve gunstig voor een makelaar. Maar ook de economie is in gevaar, net als de zekerheid die de consument bij het kopen van een huis nodig heeft, aldus NVM-voorzitter O. Smit.

Het is overigens nog niet zeker dat de boekhoudkundige regels waar ING als schot voor de boeg op reageert, zullen worden ingevoerd. Er is ook een alternatief voor het afschaffen van de rentevaste hypotheek. Banken kunnen de hypotheekverlening ook onderbrengen in een apart bedrijf.

„Dat maakt het risico voor de bank echter wel groter, waardoor de kosten van een hypotheek zullen toenemen”, aldus de woordvoerder van Eigen Huis. „Dat is dus geen goede oplossing.”