Binnen de geneeskunde beschreven Watson en Crick in 1953 de chemische structuur van DNA. Ze veroorzaakten daarmee een revolutie. President Clinton kondigde rond de eeuwwisseling vol trots aan dat het hele menselijke genoom was ontrafeld. Hij vergeleek het met de eerste stap van de mens op de maan. Er was ruim dertien jaar aan gewerkt door duizenden wetenschappers over de hele wereld. Vandaag kun je binnen een dag je volledige erfelijke materiaal laten ontrafelen. De technische ontwikkelingen gaan razendsnel.

Als we eerlijk zijn, snappen we als gemiddelde burgers lang niet alles van veel technisch vernuft. Ik kan heus wel uitleggen hoe ons erfelijke materiaal in elkaar steekt, maar als mij gevraagd wordt om uit te leggen hoe 4G- en 5G-netwerken precies werken, dan wordt het een stuk lastiger. Ik kan er nog steeds een beetje over verbaasd zijn dat het whatsappje dat ik naar mijn vrouw stuur binnen een seconde bij haar op de telefoon verschijnt. Of dat wetenschappers gewoon een haarscherpe foto van Mars kunnen laten zien. Er is geen mens die al die techniek volledig overziet en begrijpt.

Maar al begrijpen we het niet allemaal, we kunnen techniek niet ontlopen. Je moet er gebruik van maken, ook al zou je dat niet willen. Er zijn weinig mensen die principieel geen gebruik willen maken van het wiel. We gebruiken ook vrijwel allemaal steenkool, goud of diamant dat uit mijnen is gehaald die er zonder dynamiet nooit waren geweest.

Ook genetische therapie kan geweldige resultaten opleveren. Afgelopen week beschreven onderzoekers in de New England Journal of Medicine hoe ze met gentherapie inmiddels een paar honderd mensen met hemofilie hebben behandeld. Een verzwakt virus wordt gebruikt om bij mensen met deze bloedziekte een kapot gen aan te vullen met een nieuw gen. Dat een aangeboren erfelijke ziekte met een eenmalige behandeling te genezen is, zal voor veel mensen als muziek in de oren klinken.

Techniek is dus onmisbaar, indrukwekkend en onontkoombaar. Maar ze is ook verleidelijk en soms gevaarlijk. Veel techniek wordt zo ontwikkeld dat je die niet hoeft te begrijpen, maar er zonder al te veel uitleg gewoon gebruik van kunt maken. De algoritmes achter Windows zijn ongrijpbaar, maar ze zijn wel intuïtief. Met de verdere ontwikkeling van artificial intelligence kan techniek ook steeds meer van ons handelen overnemen. Je hoeft over veel dingen niet meer na te denken; dat wordt gewoon voor je gedaan. En dan kan techniek ook heel gevaarlijk worden, want ze stopt dan onze eigen kritische beoordeling en ons besef van verantwoordelijkheid. Je auto stopt straks vanzelf als het stoplicht op rood staat. In een volgende fase kunnen dus ook alle stoplichten verdwijnen en kan iedereen gedachteloos doorrijden.

Ik moest aan deze ontwikkelingen denken in verband met het advies van de Gezondheidsraad van deze week omtrent de Niet Invasieve Prenatale Test (NIPT) voor zwangere vrouwen. In een paar druppels bloed van een zwangere vrouw kunnen allerlei genetische afwijkingen bij het kind worden aangetoond. Dat kunnen heel ernstige afwijkingen zijn, die leiden tot een dodelijke aandoening bij het kind. Maar het kunnen ook minimale afwijkingen zijn, of afwijkingen die misschien een wat hoger risico op ziekte geven als het kind eenmaal volwassen is. De Gezondheidsraad adviseert dat iedereen die de test laat doen ook volledig geïnformeerd moet worden over alle uitkomsten. Het is typisch zo’n voorbeeld van een technische ontwikkeling die het handelen van ouders in de toekomst onmiskenbaar zal beïnvloeden. Die zal de kritische beoordeling en het besef van verantwoordelijkheid verminderen en geleidelijk aan laten verdwijnen. Minimale genetische afwijkingen bij het kind zullen tot steeds ingrijpender besluiten van ouders leiden, zonder stoplichten die op rood staan. Techniek staat voor niets, maar kan ook nietsontziend worden.

De auteur is hoogleraar kinderlongziekten.