Het optimisme dat de ‘beschaafde’ wereld nooit meer gebukt zou gaan onder oorlogsgeweld, was in rook opgegaan. De angst voor een wereldomvattend conflict is ervoor teruggekomen.

Dat is overigens niet de enige verandering die de oorlog om Oekraïne teweegbracht. Ook binnenlands leidde ze tot ingrijpende veranderingen, waarvan het effect op langere termijn nog niet volledig is te bepalen.

Het meest in het oog springende is wel dat het overheidsbeleid op het gebied van defensie ingrijpend werd aangepast. De gedachte dat we het leger nagenoeg konden afschaffen en ons wapenarsenaal drastisch konden inkrimpen, is door de harde feiten achterhaald. In plaats van te bezuinigen op de defensie-uitgaven, zoals dat jarenlang gebeurde, moet nu diep in de buidel worden getast om in allerijl de achterstand in te lopen. Zelfs wordt hier en daar weer gesproken over het herstellen van de dienstplicht, al wil men die niet uitsluitend voor het leger reserveren. Jongeren zouden zich ook op andere terreinen dienstbaar kunnen maken aan de samenleving.

Een tweede voorbeeld van ingrijpende veranderingen is dat het besef herleefde dat onze welvaart kwetsbaar is. De problemen met de energievoorziening die door de oorlog zijn ontstaan, hebben fors het idee aangetast dat het niet op kan. En de enorme inflatie die zich in het achterliggende jaar voordeed, heeft mensen erbij stilgezet dat financiële rijkdom zomaar voorbij kan zijn. Al moet tegelijk worden gezegd dat de mensen in ons land het nog altijd veel beter hebben dan veruit de meesten op deze aarde.

Een derde is dat ook de idee is bijgesteld dat vluchtelingen alleen maar komen om onze pot te verteren. Oekraïense vluchtelingen vinden hier meestal een warm onthaal. Mensen zetten hun huis voor hen open. Dat is een opvallend verschil met vluchtelingen uit andere landen waar oorlog woedt, zoals Syrië. Kennelijk is de ene vluchteling vanwege oorlogsgeweld niet gelijk aan de andere. Dat onderscheid zou tot nadere bezinning moeten leiden.

Tegelijk blijft een vierde verandering uit. Een voorganger uit Bojarka, een plaats in de buurt van Tsjernobil waar eind jaren tachtig een ramp met een kernreactor plaatshad, schreef vorige week: „In deze oorlog klinkt Gods roepstem tot ons land en tot de wereld. Die maant ons om tot Hem weer te keren. Onze verwachting moet niet zijn van Europa of Amerika, maar van Hem Die de oorlogen doet ophouden. Van die terugkeer is ondanks alle zorgen en alle leed nog geen sprake. Daarom: „Verneder u onder Zijn krachtige hand.”” Dat is een oproep die niet alleen voor Oekraïne van betekenis is, maar ook voor mensen in Nederland.