Toespraken van de koningin bleven beperkt tot de Troonrede, de kerstboodschap en de tafelredes tijdens staatsbezoeken.

Ook koningin Beatrix spreekt het volk niet rechtstreeks toe. Zelfs niet na een oproep van de GroenLinks-fractieleider Halsema, na de moord op Theo van Gogh. Koningin Beatrix sprak dan wel haar afschuw over deze daad uit, maar daar bleef het bij.

Toch heeft het staatshoofd het volk nog steeds wat te melden. Daarom is het spannend wat koningin Beatrix volgende week tijdens haar kerstboodschap gaat zeggen. Ze heeft in persoonlijk opzicht een emotioneel jaar achter de rug. Haar beide ouders overleden binnen een jaar tijd. En de afgelopen week moet zij als dochter onaangenaam zijn verrast door de postume onthullingen van haar vader, prins Bernhard. Hoe zal ze dat verwerken: in de eenzaamheid van Huis ten Bosch of deelt ze dit alles met haar naaste familie of met vertrouwelingen?

In zakelijk opzicht moet de Koningin leidinggeven aan een land waar na de moord op Theo van Gogh bevolkingsgroepen verder van elkaar verwijderd raakten dan ooit en waar verwarring en onverschilligheid zegevieren.

Er zijn ook fijne dingen waarop de Koningin kan terugblikken, zoals de bruiloft van prins Friso en Mabel, de doopplechtigheid van haar kleinkind Amalia, de geboorte van kleinzoon Claus-Casimir en het staatsbezoek aan Thailand.

Meer dan in voorgaande jaren zal koningin Beatrix proberen haar woorden af te stemmen op een gespleten samenleving. Ze heeft de kans mensen te raken, want nog altijd zijn haar kersttoespraken de best bekeken programma’s van eerste kerstdag. Vorig jaar bevatte de traditionele kersttoespraak van de vorstin iets meer dan voorgaande jaren een persoonlijk tintje. Ze liet weten blij te zijn met de geboorte van haar kleinkind prinses Amalia. Ze zei ook dat ze zich verheugde op het huwelijk van haar zoon Friso met Mabel Wisse Smit. Ze droeg haar rede op aan haar moeder, prinses Juliana, die in april 95 jaar hoopte te worden en voor wie „de jaren zwaar zijn geworden.” Koningin Juliana heeft haar verjaardag niet meer mogen meemaken, ze overleed op 20 maart.

Nadrukkelijk ging de Koningin in haar vorige kersttoespraak in op de vrijheid van meningsuiting. Ze noemde deze vrijheid een groot goed, maar waarschuwde dat ze geen vrijbrief mag zijn om te kwetsen of schaamteloos te oordelen over mensen. Deze waarschuwing komt na de moord op Theo van Gogh in een ander daglicht te staan. Het valt te verwachten dat de Koningin wederom oproept tot ruimte voor verschillende levensovertuigingen „in verdraagzaamheid en respect”, zoals ze vorig jaar zei.

De Koningin is wel de juiste persoon om dat te doen, want zij staat boven de partijen en is vorstin van alle Nederlanders, allochtoon en autochtoon. Zij kan woorden uiten van bezinning en matiging, bedoeld om de leefbaarheid van de samenleving te bewaken en te bevorderen. Volgende week kunnen we de 24e kerstboodschap van koningin Beatrix verwachten, zoals gebruikelijk op eerste kerstdag.

De kersttoespraken die koningin Beatrix tussen 1980 en 1991 uitsprak, zijn opgenomen in het boek ”Het staatshoofd spreekt”, samengesteld door W. Breedveld. In de AO-reeks verschijnt volgende week de uitgave ”Woorden van Beatrix”, geschreven door Marian Visser van Klaarwater, die vaststelt dat koningin Beatrix het volk nog steeds richting en houvast geeft in de huidige turbulente tijden. De door haar in haar jaarlijkse kersttoespraken uitgesproken waarden, zijn actueler dan ooit, vindt Visser.

Agenda

Tot Kerst is er familierouw. In deze periode worden de reguliere werkzaamheden hervat, maar zijn er geen publieke activiteiten van leden van het Koninklijk Huis.