„We zullen het werk heel snel kunnen beginnen”, zegt voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie op bezoek in Kiev. Samen met „EU-agentschap Eurojust, met Oekraïne, met de partners van het Gezamenlijke Onderzoeksteam en met Nederland. Rusland moet worden afgerekend op zijn schandelijke misdaden.”

De EU zoekt al langer naar manieren om Oekraïne te helpen bij het voor de rechter brengen van wandaden die sinds de Russische invasie begin vorig jaar in het land zijn gepleegd. EU-landen als Nederland stuurden bijvoorbeeld forensisch deskundigen en deelden kennis en faciliteiten.

Brussel zoekt ook steun voor een speciaal ‘agressietribunaal’ dat zich niet op de uitvoerders, maar op de verantwoordelijken voor de inval moet richten. Het is nog onduidelijk of het nieuwe aanklagerskantoor zich met name moet bezighouden met dat misdrijf van ‘agressie’. Het werk van het centrum zal in ieder geval „heel nuttig zijn voor een toekomstig tribunaal”, zegt een commissiewoordvoerder.

Den Haag herbergt al het Internationaal Strafhof (ICC), dat moet optreden tegen oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, genocide en agressie tegen een ander land. Maar dat laatste misdrijf, dat gaat over het beramen van bijvoorbeeld een invasie als de Russische inval in Oekraïne, wordt zelden vervolgd. Omdat Rusland en Oekraïne het ICC niet erkennen, staat het nu ook sowieso machteloos. Een nieuw agressietribunaal moet die leemte dichten en achter de verantwoordelijken in het Kremlin aan, vinden de commissie en voorvechters als Nederland en Duitsland.

Het nieuwe aanklagerskantoor gaat nauw samenwerken met het bestaande agentschap Eurojust, dat in Den Haag is gevestigd. De precieze verhoudingen en taken moeten nog worden uitgewerkt. Ook moet het samen optrekken met het gezamenlijke onderzoeksteam waarvan Oekraïne en zes andere landen deel uitmaken.

De commissie kondigde het plan voor het centrum al eerder aan en kreeg de afgelopen dagen de steun van de EU-lidstaten.

In de gemeente Den Haag wordt positief gereageerd op de komst van het centrum. „We zijn vereerd hen als internationale stad van Vrede en Recht te kunnen verwelkomen”, stelt wethouder Marielle Vavier (GroenLinks). De internationale hoven vallen onder haar takenpakket. De fractievoorzitter van de Haagse VVD, Lotte van Basten Batenburg, laat weten: „Volgende stap: het speciale Oekraïnetribunaal. Want het is ongelooflijk belangrijk dat oorlogsmisdaden worden onderzocht én bestraft.” Ook D66 en ChristenUnie-SGP in de hofstad zijn positief.