Verzekeraars kunnen het middel van één leverancier aanwijzen als voorkeursmiddel, wat wil zeggen dat verzekerden alleen het medicijn van dat merk vergoed krijgen. Het gaat om geneesmiddelen waar geen patent meer op zit, waaronder cholesterolverlagers, maar ook middelen tegen hartfalen en MS. De middelen mogen door alle fabrikanten worden geproduceerd. De leverancier wiens medicijn is aangewezen als voorkeursmiddel zal daar veel van naar Nederland halen, legt Tinke uit. Voor de anderen is dat weinig aantrekkelijk. Omdat het om relatief goedkope medicijnen gaat en er maar weinig afzetmarkt overblijft, wegen de kosten niet op tegen de baten.

Dit systeem werkt het tekort aan medicatie in de hand, aldus Tinke, die ook directeur is van groothandel Pluripharm. Als voor een voorkeursmiddel een leveringsprobleem ontstaat, moeten groothandelaren een ander middel leveren. Maar doordat leveranciers daar relatief weinig van naar Nederland hebben gehaald, kunnen ook de alternatieve middelen snel opraken. Geneesmiddelen hebben immers maar een beperkte houdbaarheidsdatum, dus grote voorraden opbouwen gaat niet. In Nederland zelf worden relatief weinig medicijnen geproduceerd.

Dit jaar hebben de grootste verzekeraars voor 37 medicijnen hetzelfde voorkeursmiddel aangewezen, aldus Tinke. Ruim 3 miljoen Nederlanders gebruiken minstens één van deze medicijnen.

De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) houdt bij hoeveel geneesmiddelen die door minstens één van de grote verzekeraars als voorkeursmiddel zijn aangewezen op dit moment niet geleverd kunnen worden. Waar die aantallen begin vorig jaar wekelijks tussen de 200 en 250 middelen bleven hangen, waren dat er de eerste weken van dit jaar telkens ongeveer 500.

De SFK wijst erop dat verzekeraar Zilveren Kruis vorig jaar nog overeenkomsten met apothekers sloot zonder voorkeursmiddelen. Dat vervalt dit jaar. „De druk op de beschikbaarheid van geneesmiddelen neemt in 2023 verder toe”, aldus de SFK, doordat meer medicijnen door álle grote verzekeraars als voorkeursmiddel zijn aangewezen.

Zilveren Kruis wijst erop dat de tekorten ook spelen bij medicijnen die niet als voorkeursmiddel zijn aangewezen. Volgens een woordvoerster wordt er samengewerkt met onder meer apothekers en fabrikanten om het medicijntekort tegen te gaan. Maar: „er is niet één oplossing voor de problemen”. Zorgverzekeraars Nederland laat weten niet te kunnen reageren.