Het debat was in eerste instantie bedoeld als reflectie op de excuses voor het aandeel van de Nederlandse staat in het slavernijverleden. „Postuum aan alle tot slaaf gemaakten, die wereldwijd onder dat handelen hebben geleden. Aan hun dochters en zonen en al hun nazaten tot in het hier en nu”, zo zei premier Rutte op 19 december vorig jaar. De premier maakte daarin gewag van een ontwikkeling die hij zelf had meegemaakt. Eerder vond hij excuses niet op zijn plaats, maar onder meer door gesprekken met nabestaanden van slaven, kwam hij tot andere inzichten.

Tussenpositie

De regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, spraken woensdag hun waardering uit voor de woorden van de premier. SP, DENK, PvdD en BIJ1 sloten zich daarbij aan. CU-Kamerlid Ceder memoreerde dat hij zelf een nakomeling is van slaven en hoe de hele discussie hem persoonlijk raakt. Van PVV, FVD en JA21 had Rutte had geen excuses hoeven aan te bieden. De SGP nam een tussenpositie in. SGP-Kamerlid Bisschop vroeg zich af of de premier zich in kan denken dat er mensen die zijn die verontschuldigingen niet nodig vinden.

Rutte kan zich dat wel voorstellen. Hij wil niemand dwingen om tot andere inzichten te komen, maar hij hoopt wel dat er door de excuses een bewustwordingsproces op gang komt. Rutte voelt er overigens niets voor om de excuses in een wet vast te leggen.

Herstelbetalingen

De Tweede Kamer bleek woensdag ook verdeeld over de vraag hoe het vervolg van de excuses voor de slavernij eruit moet zien. Rutte stelde 19 december dat hij met de excuses geen punt wilde zetten, maar een komma. Het kabinet heeft 200 miljoen gereserveerd voor bewustwording in ons land en 29 miljoen voor een museum over het slavernijverleden.

Over de komst van een museum lijkt breed overeenstemming te bestaan. Over het bewustwordingsfonds van 200 miljoen bestaan nog veel vragen. De VVD, die in eerste instantie niets van een fonds wilde weten, noemde woensdag de plannen voor het fonds vaag, maar de liberalen zullen zich er niet tegen verzetten. Van de populistische partijen hoeft er helemaal geen fonds te komen, terwijl linkse partijen er juist meer geld voor willen uittrekken.

Enkele fracties, waaronder PvdA, DENK en BIJ1, zouden het liefst zien dat de regering ook geld reserveert voor herstelbetalingen aan nakomelingen van slaven. Maar VVD en CDA willen daar niets van weten. „Een no-go”, aldus VVD-Kamerlid Van Strien. Ook premier Rutte benadrukt dat er geen herstelbetalingen komen.

Vrije dag

Minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken staat niet afwijzend tegenover het idee om 1 juli tot een vrije dag te maken. Op die dag vieren de Surinamers Keti Koti omdat op 1 juli 1863 wettelijk is besloten om de slavernij te beëindigen. Feitelijk kwam daar tien jaar later een eind aan. Bruins Slot wijst erop dat de regering 1 juli kan bestempelen als nationale feestdag, maar of het ook een vrije dag wordt, hangt af van afspraken die werkgevers en werknemers met elkaar maken in cao’s.