Dit is de kroniekschrijver achter veertig edities van ”Het aanzien van”
Rampspoed, reddingsverhalen en rages. Historicus Han van Bree (65) is erop gespitst. Veertig jaar lang zette hij in zijn boeken ”Het aanzien van” het nieuws van een jaar op een rij.
<InlineImage imgUrl=“https://images.rd.nl/fill/w:2500/h:2500/plain/https%3A%2F%2Ferdee-prod-bucket-s3-001.ams3.cdn.digitaloceanspaces.com%2F18938149_fc5bbd023c.JPG” caption=“Een foto van een bosbrand in Frankrijk. De plaat staat in ''Het aanzien van 2022”, geschreven door Han van Bree. beeld RD, Anton Dommerholt" alt=“18938149.JPG” />
„Dit ziet er zó dreigend uit, zegt Han van Bree in zijn werkkamer in Utrecht. Hij wijst op een grote foto van een immense bosbrand in Frankrijk. Vlammen en rookwolken vullen de horizon. De plaat staat afgebeeld bij het nieuws uit augustus in het kersverse boek ”Het aanzien van 2022”. „Ik vond de foto te indrukwekkend om klein af te drukken”, zegt Van Bree. Speurend naar de belangrijkste nieuwsfeiten van 2022 werd de auteur „somber” van de talrijke natuurrampen. „Zo is een derde van Pakistan overstroomd, ijs op de polen smelt. Het is eng dat de toestand van de aarde steeds sneller verslechtert.”
Het belangrijkste nieuws uit binnen- en buitenland van een heel jaar in een boek samenvatten. In tekst en foto’s. Veertig jaar lang publiceerde Han van Bree kort na Nieuwjaarsdag ”Het aanzien van”, naslagwerken die ook bij menig reformatorisch gezin in de kast staan. Jaarlijks rollen volgens Van Bree zo’n 30.000 exemplaren van het jaarkroniek (een uitgave van Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum) van de persen.
Met ”Het aanzien van 2022” publiceert de historicus zijn laatste jaaroverzicht. Zijn collega Lukas Spee neemt het stokje over. Van Bree, gekscherend: „Ik snap de wereld steeds minder. Met nieuwe onderwerpen als kunstmatige intelligentie heb ik niet zo veel.”
Komende tijd wil de historicus, kenner van het koningshuis, zich storten op het schrijven van een biografie over de mysterieuze Greet Hofmans, adviseur van koningin Juliana.
Trein
<InlineImage imgUrl=“https://images.rd.nl/fill/w:2500/h:2500/plain/https%3A%2F%2Ferdee-prod-bucket-s3-001.ams3.cdn.digitaloceanspaces.com%2F18938170_92a7d24f32.JPG” caption=“Han van Bree toont op het scherm een foto van de Oekraïense president Zelenski, toen hij in december een bezoek bracht aan Washington. De plaat staat in het boek “Het aanzien van 2022”. beeld RD, Anton Dommerholt” alt=“18938170.JPG” />
Acht geven op het nieuws. Han van Bree krijgt het met de paplepel ingegoten. Zijn opa knipte krantenknipsels uit. Zijn 95-jarige moeder –aan wie ”Het aanzien van 2022” is opgedragen– volgt nog altijd de ontwikkelingen op het wereldtoneel. „Zij vindt Poetin een vreselijke man”, glimlacht Van Bree.
Als jongen spit Han van Bree thuis in het Brabantse Veldhoven het Eindhovens Dagblad door. „Een leraar stond ervan te kijken dat ik in de brugklas alle namen van ministers uit het kabinet-De Jong (1967-1971) kon oplepelen.” In huize Van Bree lagen ook de boeken uit de reeks ”Het aanzien van” op de plank. „Mijn ouders kochten er elk jaar vier. Drie om uit te delen, bijvoorbeeld aan opa. Ik herinner me nog dat een akelige foto van een bij een aanslag gewond geraakt bebloed meisje veel indruk op me maakte. Ook staat me bij dat ik verbaasd was over een kop bij een foto van een treinongeval. ”Expres verongelukt”. Ik vroeg aan moeder: „Wie laat nou expres een trein verongelukken?” Maar toen leerde ik dat expres een ander woord is voor trein. Ik had als jongetje natuurlijk nooit kunnen denken dat ik later zélf de boeken zou schrijven.”
Wat moet je als kroniekschrijver in je mars hebben? „Je moet altijd aan staan”, lacht de historicus. Hij was voorheen ook werkzaam bij de NOS, als redacteur buitenland en Koninklijk Huis. De auteur spit voor de artikelen voor zijn jaaroverzicht dagbladen door en volgt tv-journaals.
Ook op straat geeft Van Bree zijn ogen de kost. „In tal van edities beschreef ik rages in een bepaald jaar. Zo besteedde ik aandacht aan het kubus-spel, aan voetbalplaatjes en aan waveboarden (schommelend skateboarden, JV). Die onderwerpen bieden herkenbaarheid, vaak meer dan een item over bijvoorbeeld ongeregeldheden in Myanmar.”
Het jaar in jaar uit op een rij zetten van de belangrijkste nieuwsgebeurtenissen is „heel goed voor je algemene ontwikkeling”, weet Van Bree. Over talloze onderwerpen moest hij samenvattende artikelen schrijven. „Neem een onderwerp als de wereldbevolking, dat in ”Het aanzien van 2022” ook aan bod komt. Nu wonen er op aarde zo’n 8 miljard mensen. De groei komt vooral door de daling van het sterftecijfer. Je moet je goed inlezen om helder te hebben wat de essentie is van zo’n thema.”
Sommige ontwikkelingen drukken zo’n stempel op het nieuws dat ze op meerdere plekken in een editie aandacht krijgen. Zo duikt de oorlog in Oekraïne bij verschillende maanden in het boek op. Speciale aandacht is er bijvoorbeeld voor de ontdekking van honderden geëxecuteerde burgers in Boetsja, het opblazen van de Krimbrug en de bevrijding door de Oekraïners van de zuidelijke stad Cherson.
Krachtige foto’s zijn van het grootste belang, benadrukt Van Bree. Hij wijst naar een plaat van een in puin geschoten gebouw in Cherson. „Dit wrange beeld toont de gruwelijkheid en waanzin van de oorlog.”
Twin Towers
Ook bij plechtstatige gebeurtenissen probeert Van Bree afbeeldingen te plaatsen „waar wat gebeurt.” Lachend: „Ik haat ceremoniële foto’s.” Hij toont een foto van de Oekraïense president Zelenski tijdens diens bezoek eind december aan Washington. Op de plaat ontrollen de politici Nancy Pelosi en Kamala Harris achter Zelenski een Oekraïense vlag.
De historicus analyseerde achterliggende veertig jaar een onophoudelijke stroom nieuwsberichten. Welk thema staat in zijn geheugen gegrift? „Dan denk ik aan de aanslagen op de Twin Towers op 11 september 2001 en aan de val van de Berlijnse muur in 1989. Die gebeurtenissen hadden wereldwijd grote gevolgen. Ik herinner me ook goed de moord op de 15-jarige Antilliaanse jongen Kerwin Duinmeijer in Amsterdam in 1983. Misschien juist ook omdat ik dat jaar voor het eerst betrokken was bij het samenstellen van ”Het aanzien van”. Kerwin werd doodgestoken en was slachtoffer van racistisch, zinloos geweld. Een taxichauffeur wilde de bloedende jongen niet meenemen, omdat zijn auto dan vies zou worden. Te gruwelijk voor woorden.”
Bewusteloos
Het is in de reeks ”Het aanzien van” niet alleen maar kommer en kwel, zegt Van Bree. Zo staat bij de maand juni 2022 een grote foto van zwemster Anita Alvarez op de bodem van een zwembad. Zij raakte tijdens het wereldkampioenschap zwemmen in Boedapest tijdens een oefening bewusteloos. Haar coach, die op de foto in het water boven Alvarez zweeft, wist de sportster levend boven water te krijgen. „Ik reserveer graag ruimte voor zo’n mooie reddingsactie.”
Blij wordt de kroniekschrijver van foto’s van natuurschoon. „Dat zijn rustpunten in het boek.” In ”Het aanzien van 2022” kreeg een door de James Webb ruimtetelescoop gemaakte foto van het heelal een prominente plek. „Ik kan uren naar kijken naar zulke foto’s.” Flink wat ruimte reserveerde Van Bree ook voor een foto van de opening van Zeesluis IJmuiden in januari. „Hollands glorie.”
<InlineImage imgUrl=“https://images.rd.nl/fill/w:2500/h:2500/plain/https%3A%2F%2Ferdee-prod-bucket-s3-001.ams3.cdn.digitaloceanspaces.com%2F18938171_048b49f328.JPG” caption=“Han van Bree schreef veertig edities van “Het aanzien van”, boeken waarin de belangrijkste nieuwsgebeurtenissen in een bepaald jaar worden beschreven. beeld RD, Anton Dommerholt” alt=“18938171.JPG” />
De edities van ”Het aanzien van”, uitgegeven sinds 1962, illustreren hoe journalistieke interesses verschoven, zegt Van Bree, zelf geabonneerd op de Volkskrant, Trouw en NRC Handelsblad. „Op de omslag van de editie uit 1980 stond Ronald Reagan, dat jaar verkozen tot Amerikaanse president. Op die cover stond dus níet koningin Beatrix, die in 1980 werd ingehuldigd. In die tijd was veel minder belangstelling voor het koningshuis. Ik was bij de NOS vroeger zo’n beetje de enige redacteur die de prinsen Johan Friso en Constantijn uit elkaar kon houden.”
Tekenend voor het huidige tijdsgewricht is de aandacht voor grensoverschrijdend gedrag. „Dat onderwerp is een van de rode draden in ”Het aanzien van 2022”. Denk aan de ophef rond het tv-programma ”The Voice of Holland” of rond tv-presentator Matthijs van Nieuwkerk.”
Op internet zijn volop jaaroverzichten te vinden. Is er nog markt voor een jaarkroniek in boekvorm? „Dat denk ik zeker. In coronatijd steeg de oplage zelfs. Sommige mensen zijn gehecht aan een ”Het aanzien van” van een voor hen bijzonder jaar. Denk aan 1992, het jaar van de vliegramp in de Amsterdamse Bijlmer. ”Het aanzien van” noem ik ook wel een „wc-boek”. Je kunt er lekker in bladeren. Je geheugen wordt opgefrist.”
De laatste dagen van elk jaar is Van Bree altijd bevangen door enige onrust. Wordt de wereld opgeschrikt door een schokkende nieuwsgebeurtenis en moet het jaaroverzicht nog worden omgegooid? Bij de in memoriams kreeg de op 29 december overleden Braziliaanse voetballegende Pelé een plekje, inclusief foto. Ook het overlijden van paus emeritus Benedictus op oudjaarsdag wordt in ”Het aanzien van 2022” gememoreerd. „De uitvaart van Benedictus begin 2023 zal mijn opvolger vast een plek geven in de volgende editie.”
