De Orthodoxe Kerk van Cyprus heeft sinds de kerstdagen een nieuwe leider: Georgios III. Zijn verkiezing leidt tot opluchting bij het patriarchaat van Constantinopel, dat zich in een machtsstrijd met Moskou bevindt.

De 73-jarige metropoliet Georgios III is de 95e kerkleider van de Cypriotisch-Orthodoxe Kerk. De opluchting over de uitslag van de stemming was tot in Istanboel en Kiev te voelen. Want de verdeeldheid binnen de Orthodoxe Kerk heeft ook directe invloed op de oorlog in Oekraïne en de rol die religie daar speelt.

Zes kandidaten hadden zich gemeld om aartsbisschop van Nicosia te worden en daarmee de opvolger van aartsbisschop Chrysostomos II. Deze overleed afgelopen 7 november op 81-jarige leeftijd, na de onafhankelijke Orthodoxe Kerk van het eiland zestien jaar te hebben geleid. Hij stond bekend om zijn theologische openheid en zijn steun aan patriarch Bartholomeüs I van Constantinopel in diens strijd tegen het Russische machtsstreven binnen de Oosters-Orthodoxe Kerk.

Op 18 december konden alle Cypriotische orthodoxe gedoopten van 18 jaar en ouder in 942 stembureaus hun stem uitbrengen op een van de zes kandidaten. Deze democratische methode was door Chrysostomus ingesteld als vervanging van een veel complexere methode waar de stemmen door verkozen gedelegeerden werden uitgebracht.

Tweede ronde

De nieuwe methode kent naaste deze eerste democratische ronde een tweede ronde waarin de zestien bisschoppen van de Heilige Synode uit de gekozen drie kandidaten de nieuwe aartsbisschop kiezen. En wat gebeurde? De Heilige Synode legde op 24 december, daags voor het Kerstfeest dat ook op Cyprus op 25 december wordt gevierd, de keuze van het volk overduidelijk naast zich neer.

Want Georgios had tijdens de eerste ronde slechts 18,4 procent van de stemmen gekregen. Deze democratische ronde was gewonnen door metropoliet Athanasios van Mimassol. Deze pro-Russische bisschop kreeg bijna het dubbele van de 165.688 uitgebrachte stemmen: 35,7 procent. De tussen pro-Russische en anti-Russische sentimenten zwabberende metropoliet Isaias kreeg 18,1 procent en belandde op de derde plaats.

Aan deze verkiezing was bovendien een heuse verkiezingscampagne voorafgegaan, inclusief meerdere opiniepeilingen. Athanasios, die een felle en traditionalistisch-nationalistische campagne voerde, waarschuwde de Heilige Synode vlak na de door hem gewonnen eerste ronde: de stem van het volk mocht niet worden veronachtzaamd.

Maar de zestien bisschoppen oordeelden anders. Zij wisten bovendien dat slechts 30,2 procent van de kiesgerechtigden tijdens de eerste ronde was komen opdagen. Van de zestien stemmen kreeg Athanasios er slechts vier. Elf stemmen gingen naar Georgios, die daarmee al in de eerste ronde werd gekozen. Een stem was blanco.

Daarmee krijgt Cyprus een kerkleider die jarenlang lid was van de officiële dialoog tussen de Orthodoxe Kerk en de Rooms-Katholieke Kerk. Terwijl deze Georgios al jarenlang pleit voor meer oecumene, wijst Athanasios de contacten met andere christelijke kerken juist scherp af. Hij weigerde in 2021 zelfs paus Franciscus te ontmoeten toen deze een bezoek aan het eiland bracht. Franciscus is volgens Athanasios „een ketter, afgedwaald van de kerk en daarom niet eens een bisschop”.

Hoewel het patriarchaat van Constantinopel verklaarde zich niet te mengen in de Cypriotische verkiezingen, nam Bartholomeüs I in november wel deel aan de uitvaart van Chrystosomos II. Het was de eerste keer in vier eeuwen dat de patriarch van Constantinopel voet zette op het eiland, waarvan bovendien de helft door Turkije wordt bezet.

Steun

Constantinopel haalde na de verkiezing dan ook opgelucht adem. Kiev ook. Want in het zich voltrekkende schisma behoudt patriarch Bartholomeüs I een belangrijke steun aan zijn zijde tegenover Moskou. De onafhankelijke Oekraïens-Orthodoxe Kerk, die in 2019 door Constantinopel tot woede van Moskou werd erkend, behoudt de erkenning door Cyprus.

Van de zestien veelal nationaal georganiseerde onafhankelijke Orthodoxe Kerken die de Orthodoxe Kerk vormen, erkennen momenteel verder slechts Griekenland en Alexandrië de Oekraïense kerk. Als Cyprus was weggevallen, zou de Constantinopel een stuk zwakker staan tegenover Moskou.

Vlak na de verkiezing kwam er dus telefoon uit Istanboel. Bartholomeüs belde de nieuwe aartsbisschop met „warme felicitatiewensen”. Volgens een verklaring kwamen de twee kerkleiders overeen hun samenwerking te versterken „met name op het gebied van orthodoxe en oecumenische zaken”.