Bij de gewelddadige machtsovername in augustus 2021 beloofden de taliban meer vrijheden voor de Afghaanse bevolking. Voor vrouwen is dat tot nu toe echter een illusie gebleken. De streng-islamitische machthebbers legden hun bewegingsruimte alleen maar verder aan banden. Met strikte kledingvoorschriften, aangescherpte regels voor de mogelijkheden om zonder begeleiding de straat op te gaan en het uitsluiten van vrouwen van diverse beroepsgroepen, waaronder de rechterlijke macht en een deel van de ambtenarij.

De meeste meisjes kunnen sindsdien niet meer op een middelbare school terecht. Nu zijn ook universiteiten verboden terrein voor vrouwen. Studentes hadden het al niet makkelijk in het wetenschappelijk onderwijs. Ze moesten gescheiden van mannen de lessen volgen. Alleen vrouwelijke docenten of oude mannen mochten colleges aan hen geven. Bovendien was een aantal vakgebieden taboe voor meisjes: technische studies, diergeneeskunde, economie en landbouw. Journalistiek was maar zeer beperkt toegankelijk.

Het Afghaanse ministerie van Onderwijs gaf deze week als officiële verklaring voor het onderwijsverbod dat het curriculum en de sfeer op de universiteit „niet geschikt” zijn voor vrouwen. Het departement verklaarde dat de maatregel tijdelijk is, tot een „passende omgeving” voor studentes is gecreëerd. Talibanminister van Hoger Onderwijs Neda Mohammad Nadeem voegde daar later nog aan toe dat de uitsluiting ook is ingegeven door het feit dat studentes zich niet aan de kledingvoorschriften houden.

Ongedaan gemaakt

De Verenigde Naties en mensenrechtenorganisaties vrezen dat het ontzeggen van de toegang voor vrouwen tot universiteiten niet van tijdelijke aard is. Ze waarschuwen dat Afghanistan terugkeert tot de situatie van voor 2001, toen de taliban ook aan de macht waren en vrouwenrechten zwaar onder druk stonden. Na het verdrijven van de taliban door de Amerikanen vertwintigvoudigde het aantal studentes in het hoger en wetenschappelijk onderwijs, maar die vooruitgang dreigt nu in snel tempo ongedaan te worden gemaakt.

Lees ook

VN-baas ontstemd over verbod vrouwen op Afghaanse universiteit

Ondanks de harde hand waarmee de taliban de nieuwe regels afdwingen, hebben Afghaanse vrouwen deze week massaal tegen de inperking van onderwijs geprotesteerd. In de hoofdstad Kabul en in andere steden probeerden studentes toegang tot universiteiten te krijgen. Ooggetuigen vertelden dat diverse vrouwen werden geslagen en gearresteerd. Zo’n vijftig mannelijke docenten legden uit solidariteit het werk neer en tientallen studenten weigerden examens te maken.

Sinds de machtsovername door de taliban zijn er met enige regelmaat protesten in het land geweest. Begin dit jaar verdwenen tientallen vrouwelijke betogers op onverklaarbare wijze, waardoor het aantal publieke uitingen van onvrede beduidend afnam. Sinds september is er echter weer een opleving. Die heeft vermoedelijk te maken met de massale demonstraties tegen het streng-islamitische regime in buurland Iran, die ook na de zomer begonnen. Gezien het harde optreden van de taliban, is er nogal wat moed voor nodig om in Afghanistan de straat op te gaan.

Hulpverlening

Intussen dreigt de hulpverlening aan Afghanistan –en daarmee de ontwikkeling van ernstig noodlijdende land– door de aanhoudende repressie van de taliban verder in het gedrang te komen. Veel internationale hulporganisaties moeten op eieren lopen. Zij willen de noodlijdende bevolking graag helpen, maar proberen ook aandacht te vragen voor de naleving van mensenrechten. De taliban staan in het algemeen zeer sceptisch tegenover buitenlandse inmenging, ook al is die van humanitaire aard. En voor westerse invloeden zijn de radicale machthebbers al helemaal beducht.

Niet voor niets waarschuwde VN-secretaris-generaal António Guterres deze week nog eens dat hij „zeer verontrust” is over het beleid van de taliban, en in het bijzonder over de uitsluiting van vrouwen van onderwijs. Dat zal een „verwoestend effect hebben op de toekomst van het land”.