Ds. Israël sprak vrijdagmiddag op de eindejaarsbijeenkomst van het HDC Centre for Religious History. Tijdens de ontmoeting in het gebouw van de Vrije Universiteit te Amsterdam werd het jaarboek gepubliceerd van de organisatie die zich bezighoudt met Nederlandse religiegeschiedenis. Het dertigste jaarboek heeft als titel ”Pandemieën en protestanten: de omgang met infectieziekten in protestants Nederland sinds 1800”.

Het zou door de redactieleden dr. Tom-Eric Krijger en dr. Paul van Trigt worden aangeboden aan oud-minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid, maar die was verhinderd. In zijn plaats namen dr. Tjaard Barnard, remonstrants predikant, en prof. dr. George Harinck de eerste exemplaren in ontvangst. Prof. Harinck nam vrijdag afscheid van de redactie van het jaarboek, waarvan hij dertig jaar deel uitgemaakt heeft.

Op de omslag van het boek staat een foto van een demonstrant met een mondkapje voor het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente van Barneveld. Voor zich heeft hij een bord met de tekst: ”WIJ WERKEN OOK VOOR U BLIJF THUIS VOOR ONS. MET ELKAAR VOOR ELKAAR”. In het boek is aandacht voor besmettelijke ziekten in het verleden en in het bijzonder voor de recente coronapandemie.

Medesamensteller Krijger merkte op dat de rol van de overheid in ongeveer 150 jaar tijd sterk veranderd is. „In 1866 complimenteerde de toenmalige minister van Justitie de bisschoppen met hun oproep tot gebed en liet hij zijn waardering voor de massale kerkgang tijdens een cholera-epidemie doorschemeren. Eind 2020 richtte minister Grapperhaus zich tot de traditionele geloofsgemeenschappen met de vraag om in het belang van de volksgezondheid niet ter kerke te gaan.”

Ds. Israël sloot hierbij aan in haar reactie op het jaarboek. Ze constateerde een veranderde relatie tussen de plaatselijke overheid en de kerken. „De brief van de Amsterdamse burgemeester aan de religieuze organisaties in oktober 2022 bereikte ons via de media. Het adres van de protestantse kerk Amsterdam was niet bekend bij de overheid. Als men wil dat religieuze organisaties een bijdrage leveren, dan moet de overheid wel het fatsoen hebben die organisaties serieus te nemen.” De predikant hekelde ook de verklaring die burgemeester Halsema dit najaar vroeg van moskeeën, namelijk om geweld tegen lhbti’ers te veroordelen.

Dr. James Kennedy, hoogleraar moderne Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, zag eveneens dat de rol van de kerken veranderde. „Vroeger hadden zij in de samenleving een profetische rol, tegenwoordig proberen ze vooral dienstbaar te zijn.”

Dat heeft volgens hem ook te maken met een afnemend zelfvertrouwen van de kerken. „Er is aarzeling hoe zich te positioneren. De samenwerking met de overheid is een vorm van zelfcensuur. De kerken willen aardig gevonden worden.”

Van de zijde van de overheid ziet prof. Kennedy meer toezicht (bijvoorbeeld de ANBI-verklaring) en een meer zakelijke houding. De traditionele rol van de overheid die ruimte geeft aan de kerken, bestaat volgens hem nog steeds, maar „de vraag is in welke mate en hoe lang”.

Het is hem opgevallen dat heel wat bevindelijk gereformeerden zich in korte tijd hebben aangesloten bij de huidige argumenten tegen vaccineren: „Ik wil niet gevaccineerd worden. Het gaat over míjn lichaam”.