Dat zei ds. J. G. Heetderks, preses van de Generale Synode van de Protestantse Kerk in Nederland donderdag tijdens een toespraak in de Gertrudiskapel in Utrecht aan het begin van de jaarlijkse geldwervingsactie Kerkbalans.

Kerkbalans is een gezamenlijke actie van de Rooms-Katholieke Kerk, de Protestantse Kerk in Nederland, de Oud-Katholieke Kerk van Nederland, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit en de Remonstrantse Broederschap. Onder de naam ”Kerkbalans” doen sinds 1973 de deelnemende kerken een beroep op hun leden voor een financiële bijdrage ten behoeve van de plaatselijke parochie of gemeente. De actie Kerkbalans is met een jaarlijkse opbrengst van ongeveer 280 miljoen euro (2003) en meer dan 540.000 vrijwilligers de grootste financiële inzamelingsactie van Nederland. De totale inkomsten van de kerken uit vrijwillige bijdragen, collecten en giften, bedragen jaarlijks circa 430 miljoen euro. Het thema van Kerkbalans is dit jaar ”Overal & Dichtbij”. De actieperiode loopt dit jaar van 9 tot en met 23 januari.

Ds. Heetderks zei donderdag zich zorgen te maken over dreigend geldtekort bij de kerken. „Dan kunnen we onze maatschappelijke taken niet meer goed vervullen.” De predikant signaleert dat die maatschappelijke taak juist nu heel belangrijk is. Als voorbeelden van verkeerde ontwikkelingen noemt hij het stijgende aantal zwerfjongeren en de roep om euthanasie. „Bekommeren wij ons als samenleving om de vraag wat wij zelf zouden kunnen doen om mensen weer levenszin te geven?” Volgens de predikant klagen de kerken deze ontwikkelingen aan door te helpen bij opvang van daklozen, schuldsanering, stervensbegeleiding en voedselverstrekking. „Deze werken van barmhartigheid zijn een aanklacht tegen de zelfgenoegzaamheid van een individualiserende samenleving, die een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid laat liggen. De samenleving is verantwoordelijk voor structuren, waarin mensen menswaardig kunnen leven. „Je past je maar aan” moet veranderen in: „Laten we het leven samen zinvol en de moeite waard maken”, aldus de predikant.

Ds. Heetderks maakt zich zorgen voor het moment waarop de inkomsten van Kerkbalans gaan dalen en de kerk haar taken in de maatschappij niet goed meer kan uitvoeren. „Waar worden dan de oases van rust gevonden? Wie ontfermt zich dan nog over de afvallers van de race naar meer? Wie biedt dan nog een oor voor de verhalen die niemand wil horen? Wie vraagt, behalve voor rampen ver weg, aandacht voor de niet door de media opgemerkte menselijke tragedies en rampen dichtbij?”

D. G. Bijl, voorzitter van de Interkerkelijke Commissie Geldwerving (ICG), zegt desgevraagd dat de commissie zich al een aantal jaren voorbereidt op het tijdstip van de kanteling, die een keer zal komen. Tot nog toe gaven steeds minder kerkleden meer geld. „We zijn bezig met professionalisering. Er is een aparte folder voor jongeren gemaakt en er is onderzoek gedaan naar de kerkbalanslopers. We gaan een professioneel communicatiebureau inschakelen. Dit jaar zal dus een toenemende professionalisering te zien geven. Maar de passie moet de toon zetten.”

De Interkerkelijke Commissie Geldwerving coördineert de actie Kerkbalans en stelt materiaal ter beschikking aan plaatselijke gemeenten die de actie zelf organiseren. Het landelijke materiaal wordt afgestemd op de eigen situatie en geeft een uiteenzetting van de financiële positie van de eigen gemeente. Soms geeft men richtlijnen voor de hoogte van de bijdrage, die gebaseerd is op draagkracht en vrijwilligheid. Tienduizenden vrijwilligers werken mee aan de actie, die elk jaar in januari wordt gehouden.

Uit een enquête, waaraan 534 gemeenten in de Protestantse Kerk hebben meegedaan, valt te concluderen dat ruim de helft van degenen die in deze gemeenten een bijdrage geven 50 jaar of ouder zijn. Meer dan eenderde van de gevers geeft minder dan 50 euro, ruim een kwart geeft tussen de 50 en de 150 euro, eveneens een kwart geeft tussen de 150 en de 500 euro, terwijl ongeveer 7 procent meer geeft dan 500 euro

Ds. Heetderks is niet bang dat de inzamelingsactie voor de slachtoffers van de aardbeving in Zuidoost-Azië ten koste gaat van de actie Kerkbalans. „Wie zich zorgen maakt dat deze oproep concurreert met de actie voor de slachtoffers van de natuurramp in Azië kan ik wellicht geruststellen. Uit allerlei onderzoeken blijkt namelijk steeds weer dat kerkelijke mensen niet alleen geven aan acties voor hun eigen kerk, maar dat juist ook zij het meeste geven aan goede doelen, dichtbij en veraf.”

De kerkgenootschappen kunnen met de inkomsten de salarissen betalen van hun ongeveer 9200 predikanten, priesters, pastoraal werkers en andere werknemers en 5035 kerkgebouwen onderhouden.