„Zwarte koningin Catharina de’ Medici zocht naar verbinding”

Voor haar werk aan de hogeschool NHL Stenden in Noord-Nederland houdt Botermans zich bezig met actuele vraagstukken: de Europese Unie, migratieproblematiek, coronabeleid. Colleges geven over de zestiende eeuw, de tijd waarin haar roman speelt, zitten er niet in. Er loopt wel een lijn van deze actuele onderwerpen naar de tijd van Catherina de’ Medici (1519-1589): het spanningsveld tussen politiek en religie. „Dat thema boeit mij enorm en verklaart voor een deel mijn aantrekkingskracht tot de zestiende eeuw en tot Catharina de’ Medici. Zij was een vrouw met veel politieke macht en ze deed iets wat in die tijd ongehoord was, namelijk zoeken naar verbinding tussen rooms en protestants.” ![18465646.JPG](https://erdee-prod-bucket-s3-001.ams3.digitaloceanspaces.com/18465646_8f5cd210f3.JPG =300)---Catharina de' Medici als koningin van Frankrijk. Schilderij van de zestiende eeuwse Franse schilder Germain Le Mannier. beeld Wikipedia--- Catharina Botermans woont in Noordwolde. Ik spreek haar in een etablissement in Meppel, dan hoeft ze niet zo ver naar het zuiden af te zakken. De docente European Studies praat als iemand die gewend is om complexe geschiedenis in begrijpelijke taal uit te leggen. Als het gaat over de scherpe veroordeling die De’ Medici de eeuwen door ten deel is gevallen, wordt ze fel, bijna geëmotioneerd. „Als we Catharina scherp veroordelen, moet je zien wat je dan weggooit. Je gooit dan iemand weg die keihard gewerkt heeft om de balans tussen de verschillende groepen in stand te houden. Dan gooi je de gedachte van evenwichtspolitiek weg. En dat is wat de wereld volgens mij nodig heeft. Ik ben heel huiverig voor het creëren van wij-zij tegenstellingen, ook in het klein. Het zit me al dwars als het speelt op de plaatselijke voetbalclub. De huidige situatie in Nederland met populistische krachten die heel erg het wij-zij-denken stimuleren, is zo fout. We zien het nu in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland ook weer, we zitten zo in het frame van Oekraïne dat het heel moeilijk wordt om je te verplaatsen in het andere verhaal, terwijl dat ook een perspectief is.” _Wat had prioriteit toen u werkte aan uw boek: een mooie roman schrijven of recht doen aan de geschiedenis?_ „Dat is een strijd geweest. Een mooie roman schrijven betekent dat je versimpelt, romantiseert, dat je elementen toevoegt die je eigenlijk niet naar voren wilt schuiven. En aan de andere kant gaan er dingen over de kop die de moeite waard zijn, die ik er liever wel in had laten staan. Maar die leveren je geen lezers op. Die wisselwerking, dat is lastig. En dat speelt in mijn nieuwe roman, over de zoon van de Italiaanse filosoof en schrijver Machiavelli, weer. Ik wil Machiavelli recht doen, maar ik moet niet te veel politieke filosofie in een roman stoppen, want daar knappen lezers op af. Ik hoop dat ik er handiger in word om van een droge verhandeling iets te maken waar een lezer in meegezogen wordt. Om impliciet veel informatie door te geven zonder dat de lezer denkt: dit sla ik even over.” _”De zwarte koningin” is de titel van uw roman. Is die bijnaam van Catharina de’ Medici terecht?_ „Ze had die bijnaam vooral vanwege het feit dat ze altijd zwarte kleding droeg, omdat ze in de rouw wilde blijven na de dood van haar man. Het was een manier om haar echtgenoot te blijven gedenken. De benaming verwijst natuurlijk ook naar haar slechte reputatie, waarbij je moet bedenken dat puur het feit dat ze een Florentijnse, een buitenlandse vrouw was, al voldoende was om argwaan te wekken.” _Had u de intentie om haar minder ‘zwart’ te maken?_ „Nee, dat was niet mijn bedoeling. Na het lezen van mijn roman zal de lezer niet overtuigd zijn van haar goedheid, zeker niet. Ik heb haar ook niet meer gegeven dan ik geven kon. Ze heeft hoog spel gespeeld, en soms ook vuil spel. Desondanks is het beeld genuanceerder dan wij het kennen.” _De roman is dus toch een vorm van rehabilitatie?_ „Catharina de’ Medici probeerde de diverse krachten in het koninkrijk in balans te houden. „Ik geef de hugenoten wat, ik geef de katholieken wat.” Dat ging lange tijd goed. Het was heel knap wat ze deed, dat kregen wij vroeger niet mee in de geschiedenisles. Ze werd als een duivelse figuur neergezet.” _Toch is haar politiek mislukt, omdat steeds de godsdienstoorlogen weer losbarstten, met als dieptepunt de Bartholomeusnacht._ „Catharina de’ Medici heeft er alles aan gedaan om vrede te bewerkstelligen. Ze heeft meer verdragen gesloten dan wie ook. Maar het groeide haar boven het hoofd, ze kon uiteindelijk die krachten niet in balans houden. In ieder geval heeft ze er niet op aangestuurd dat er zo’n slachting zou plaats vinden als in de Bartholomeusnacht. En dat is wel wat wij voorgeschoteld kregen.” _Ze was er volgens u niet op gericht om de protestanten te onderdrukken?_ „Nee, zo zie ik dat niet. Het beeld dat van haar is geschetst is bepaald door de protestantse geschiedschrijving en die is heel erg gekleurd. We horen wel van bloedbaden onder de protestanten, maar dat het ook andersom gebeurde is veel minder bekend.” _Welk onderzoek heeft u gedaan voor uw roman?_ „Het begon met lezen, lezen. Algemene studies, maar ook studies over deelonderwerpen. Om een voorbeeld te noemen, Catharina en haar man konden de eerste tien jaar van hun huwelijk geen kinderen krijgen. Er bestaan diverse papers waarin wordt onderzocht wat Hendrik II nu precies mankeerde en welke ingreep er gedaan is om dat te herstellen. Daarnaast planden we onze gezinsvakanties ”op locatie”. Het paleis waar ze opgroeide staat er nog, in downtown Florence. Op veertienjarige leeftijd –ja het is ongelooflijk jong– kwam ze naar Frankrijk om te trouwen met Hendrik II. Ze heeft in het Louvre gewoond, maar daar vind je niet de zestiende-eeuwse sfeer. Die vind je wel in het kasteel van Blois, aan de Loire. Dat is helemaal ingericht in renaissancestijl, dan loop je echt haar wereld binnen.” _En zoiets als haar lievelingskostje, een pudding van speltsoep. Heeft u dat ook terug kunnen vinden?_ „Jazeker, dat komt uit de biografie van Leonie Frieda. Op een gegeven moment kocht ik ”Koken voor kardinalen” geschreven door Scampi in 1570. Dat is hét kookboek van de renaissance. Er staan fantastische beschrijvingen in. Ze aten in die tijd heel andere onderdelen van dieren dan wij. Ik heb een aantal recepten uitgeprobeerd, erg leuk om te doen. Onlangs maakte ik er een gerecht zonder vlees uit, die zijn ver in de minderheid. Het resultaat was een soort vergrijsde drab en dan denk je: waarom aten ze dit in vredesnaam? Maar de smaak viel uiteindelijk wel mee. Het is een kwestie van gewenning denk ik.” _U laat het geloof geen rol spelen in het leven van Catharina. Waarom niet?_ „Het speelde ook geen rol. Ze ging naar de mis omdat het zo hoorde. Nergens vond ik aanwijzingen dat ze een religieuze belangstelling had. Religie lijkt bij haar geen verticale dimensie te hebben, het was voor haar een instrument dat je kunt gebruiken, meer niet.” _De roman is geschreven vanuit het perspectief van de hofdame Fiora. Waarom koos u daarvoor?_ „Een eerdere versie van het boek schreef ik in de ik-vorm, vanuit het perspectief van Catharina zelf dus. Dat bleek te beperkend te zijn. Je krijgt als lezer dan alleen de ideeën die zij over zichzelf heeft te weten en dat is uiteindelijk niet wat ik wilde. Ook omdat je nooit helemaal zeker van je zaak kunt zijn of het allemaal echt zo was. Wat nu steeds door mijn boek loopt is dat Catharina méér op haar kerfstok kan hebben gehad. We weten het niet, want we zien maar een deel van haar, namelijk dat wat Fiora hoort en ziet. Fiora is een fictieve persoon, met haar kon ik alle kanten op, ik was niet gebonden aan de historische persoon Catharina.” _Had u van tevoren een structuur bedacht, zodat u wist hoe het verhaal ging lopen en aflopen?_ „Ik ben min of meer plompverloren aan dit boek begonnen. In al mijn naïviteit dacht ik: ik ga een boek schrijven en dat verhaal volgt zo ongeveer het leven van Catharina. Niet dus. Een jaar voor de eindversie ben ik de hoofdstukken gaan herstructureren, waarbij er van alles op z’n kop ging en ik me voortdurend afvroeg: klopt het nu nog wel? Bij de roman die ik nu aan het schrijven ben heb ik het fundamenteel anders aangepakt en eerst een schema gemaakt, met allerlei categorieën en rode lijnen van het een naar het ander. Ik ben wel eens jaloers op auteurs die één verhaallijn uitwerken en niet 25 lijntjes in de gaten hoeven te houden.” _U hebt een website waarop u uw schilderwerk presenteert. Hoe belangrijk is het schilderen voor u?_ „Ik ben gewoon een amateur, laat dat duidelijk zijn. Ik schilder heel graag, maar op het moment even niet. Nu heeft het schrijven prioriteit. Laat het vooral niet overkomen alsof ik alles kan en doe. Twee jaar geleden ging ik bijna onderuit, ik hoorde tonen in mijn hoofd en dat was omdat ik me heel erg aan het opjagen was op alle vlakken. Ik doe dan alles excessief; ik wil goed koken, zelf groenten kweken, drie keer per week sporten, elke dag met de kinderen knutselen en lezen.” _Ervaart u het schrijven als inspannend en het schilderen als ontspannend?_ „Het schrijven kan inspannend en frustrerend zijn, maar ik kan er ook van genieten. Toen ik begon met schrijven kon ik urenlang aan een alinea beitelen. Dat schoot natuurlijk niet op. Als ik nu op dreef ben, schrijf ik soms acht pagina’s op een dag. Het hangt er ook vanaf hoeveel voorwerk ik heb gedaan. Soms moet ik bepaalde details nazoeken. Gelukkig hebben we internet. Ik zou niet weten hoe mensen voor het internettijdperk historische romans schreven. Wat het schilderen betreft moet ik net zo goed oppassen dat dat geen moeten wordt. Ik ben een perfectionist en wil overal hoge ogen in gooien, dat kan gewoon niet. Zo was ik bezig met het voorbereiden van een proefschrift, maar daar heb ik voorlopig een streep onder gezet.” _Hoe plant u het schrijven in in een druk bestaan?_ „Ik schreef voorheen, zoals je dat in het Engels mooi zegt, ”in the pockets of my time”. Tussen de bedrijven door, in losse uurtjes. De laatste jaren ben ik dat gaan omdraaien. In die losse uurtjes kan ik m’n werk prima doen met kinderen om me heen: mails beantwoorden, een PowerPointpresentatie in elkaar zetten. Het is dan niet erg om af en toe onderbroken te worden. Om te schrijven heb ik echter een afgesloten wereld nodig. Ik sla dan als het ware een deken om en ben helemaal in een andere tijd.” ![18465648.JPG](https://erdee-prod-bucket-s3-001.ams3.digitaloceanspaces.com/18465648_35bddeb965.JPG =300) **De zwarte koningin, Catharina Botermans; uitg. Mozaïek; 400 blz.; € 21,99**

„Zwarte koningin Catharina de’ Medici zocht naar verbinding”

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?