Vasten in de lijdenstijd

De tweede betekenis zoekt Van Dale in de religieuze hoek. In het bijzonder wordt dan de periode bedoeld voorafgaande aan Pasen, de grote of veertigdaagse vasten, die begint op Aswoensdag, vandaag. De manier waarop gevast moet worden is, anders dan bij moslims, in de Van Dale niet nader omschreven.

Vooral in de protestantse kerken wordt deze periode de veertigdagentijd genoemd of, in meer orthodoxe gemeenten, de lijdenstijd.

In de rooms-katholieke traditie ligt bij het vasten het accent op het zich –gedeeltelijk– onthouden van eten en drinken. Van Dale meldt dat tegenwoordig de nadruk in de veertigdagentijd meer is komen te liggen op de „verdieping van het geestelijk leven.”

Hieruit volgt dat het begrip vasten ook meer betrokken wordt op andere zaken dan voedsel. In een tijd waarin sociale media voor velen belangrijk zijn, wordt door sommige twitteraars bijvoorbeeld een Twittervasten in acht genomen.

„Onthouden van Twitter geen vorm van vasten”

Of niet-twitteren een vorm van vasten is? Dr. A. A. Teeuw , auteur van ”Vasten en minderen” (2011), meent van niet. „Bij het vasten onthoud je je van iets wat goed en noodzakelijk is. Ik vraag me af of twitteren en facebooken noodzakelijk zijn.”

Mogelijk heeft het wel een positieve uitwerking, vervolgt de Ridderkerkse verpleeghuisarts. „Wellicht leidt het bij de fanatieke twitteraars tot matiging. Ik besef: ik kan gemakkelijk praten omdat ik er zelf niet aan meedoe, maar soms vraag ik me af of het gebruik van dergelijke media proportioneel is.”

Vasten komt al voor in het Oude Testament, weet dr. Teeuw. Zo vastte het volk Israël op de Grote Verzoendag. In het Nieuwe Testament krijgt het vasten echter een andere lading. „Vasten staat dan meer in het teken van navolging, een volgen van Christus, Die om onzentwil is arm geworden.”

Deze nieuwtestamentische notie heeft ook consequenties voor de manier waarop christenen vasten. Dat gaat veel verder dan onthouding van voedsel of Twitter, aldus Teeuw. „We moeten dan denken aan een leven dat niet tijdelijk, maar geheel in het teken staat van soberheid, matigheid en mededeelzaamheid. Zo wees de kerkvader Augustinus erop dat het goed is om bij het vasten dat wat je bespaart te delen met anderen. Deze invulling van vasten mis ik in onze tijd.”

„Tijd nuttig besteden door meer Bijbellezen en bidden”

Dirk Verloop (17), student economie en bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en aangesloten bij de hersteld hervormde gemeente in Kralingseveer, is bewust veertig dagen niet actief op Facebook. „Niet om als een farizeeër met de borst vooruit te lopen om te laten zien hoe goed ik het doe. Maar ik denk dat het goed is om me bewust te worden wat nu precies het nut is van sociale media. De tijd die je daaraan besteedt, kun je zo veel nuttiger gebruiken door meer Bijbel te lezen en te bidden. We zijn op de wereld gezet om de Heere God te dienen. Het is voor mij heel goed om me bewust te worden van de dingen die veel kostbare tijd opslokken.”

Verloop gebruikt daarnaast veertig dagen lang geen alcohol of koffie. „Ik ben

nogal een fervent koffiedrinker. Juist daarom wil ik die nu laten staan.”

Het is voor Verloop niet de eerste keer dat hij een periode van vasten in acht neemt. „Vorig jaar heb ik het ook gedaan. Toen door snoep en allerlei tussendoortjes te laten staan. Het vasten op zich heeft natuurlijk al heel oude papieren. Ik heb echter wel het idee dat het vasten op sociale media een nieuwe trend is.”

Verloop zegt best een poosje zonder Facebook te kunnen. „Facebook is leuk en biedt ontspanning, maar ten diepste heb je het sociale netwerk niet broodnodig.”

„Houd oog voor verschil tussen vastentijd en lijdenstijd”

Of hij zelf vast, laat ds. T. T. J. Pleizier , hervormd predikant in Langerak, in het midden. „Dat is niet zo relevant. De Bijbel spreekt over vasten als iets wat geschiedt in het verborgene.” Dat vasten een goed christelijk gebruik is, staat voor de predikant echter buiten kijf. „Het is onterecht om te veronder-stellen dat het een gewoonte is die slechts is voorbehouden aan de rooms-katholieken. Ook binnen de gereformeerde traditie is er veelvuldig aandacht gevraagd voor boetedoening en vasten.”

Het is goed om de verschillen tussen de lijdenstijd en de veertigdagentijd niet uit het oog te verliezen. „Bij de vasten, een onderdeel van de veertigdagentijd, ligt er vooral nadruk op de actieve vastende mens.

In de lijdenstijd is er de voortdurende nadruk op het lijden van Christus in onze plaats. De gelovige moet gered wórden en Christus offert Zichzelf. Dat brengt tot inkeer en roept op tot een berouwvolle aanvaarding van het zondaar-zijn. De imitatie van Christus door de gelovige (veertigdagentijd) staat daarmee tegenover de zelfovergave van Christus voor de gelovige (lijdenstijd).”

Hoe dan ook, vervolgt hij. „Laten we beide gewoonten niet tegen elkaar uit spelen, maar de waarde van beide tradities recht blijven doen.”

Leer hier het blog van ds. T. T. J. Pleizier .

„Sociale media geven min of meer rusteloos effect”

Zijn activiteiten op Twitter staan momenteel helemaal stil. Martin Klerx (33) uit Rhenen, zelfstandig webdeveloper en aangesloten bij de gereformeerde gemeente in Veenendaal, ziet zijn Twitterstop niet als een religieus statement. „Ik vind dat je altijd tijd moet vrijmaken voor Bijbellezen en gebed.”

Klerx zag het initiatief voor een Twitterstilte langskomen en het leek hem al langere tijd een goed idee om te proberen Twitter volledig links te laten liggen. „Sociale media kosten, als je niet oppast, veel tijd en ze veroorzaken een min of meer rusteloos effect. Mijn vrouw zegt soms al: „Martin, je zit wel erg vaak op die telefoon te kijken. Kan dat niet wat minder?” En gelijk heeft ze wel.

Voor zijn dagelijks werk zit Klerx veel achter zijn pc. „Ik merk dat Twitter me snel afleidt van mijn werk. Het is van invloed op de concentratie. Zodra ik mee ga doen aan discussies op Twitter, merk ik dat ik er heel snel intensief bij betrokken raak. Twitter is bij uitstek een medium om snel te reageren. Bij discussies komt het wat vreemd over als je na een uur of twee nog eens een reactie plaatst. Het geeft me rust nu ik niet twitter. Zonder direct te willen overdrijven, kun je denk ik best stellen dat Twitter een tikkeltje verslavend werkt.” Facebook blijft Klerx wel gebruiken. „Dat sociale netwerk heeft een rustiger functie dan Twitter.”

Vasten in de lijdenstijd

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?