Optimist mag in formatie pessimisten niet vergeten

Dat zei een autochtone man, begin vijftig, treinconducteur, tegen onderzoeker Koen Damhuis, die dit jaar zijn boek ”Wegen naar Wilders. PVV-stemmers in hun eigen woorden” publiceerde.

Behalve dit vraaggesprek bevat het boek van Damhuis zeven andere interviews met kiezers die op Wilders stemden. Het is een bont gezelschap: een gepensioneerde schoonmaakster, een werkzoekende, een cafébaas, een jonge bezorger van meubels en witgoed.

De problemen die hen bezighouden, zijn divers. Maar er is één rode lijn: het zijn geen van allen opgewekte mensen. De motieven waarom deze burgers op de PVV stemden, zijn voornamelijk negatief. Zij zijn bezorgd over hun inkomen, over islamitisch terrorisme, over buitenlanders die zich niet aanpassen en hun banen inpikken, over de vergroving van omgangsvormen, over de verschraling van de zorg. En zij zijn pessimistisch over de toekomst.

Ach ja, die pessimisten. Het is onder politicologen en sociologen al een tijdlang gangbaar het Nederlandse electoraat in te delen in optimisten en pessimisten. Waarbij de laatsten dan grotendeels samenvallen met categorieën als „de dragers van maatschappelijke onvrede” en „de verliezers van de globalisering.”

Dat is om te beginnen een bruikbare indeling, die recente ontwikkelingen in de maatschappij en in de politieke krachtsverhoudingen voor een deel verklaart. Steeds meer lijken de Nederlandse kiezers zich uit te splitsen aan de hand van dit basiskenmerk. Optimisten, mensen die baat hebben bij modernisering en wereldwijde integratie, stemmen VVD, D66 of GroenLinks. Pessimisten stemmen SP of PVV.

Vervolgens roept dat wel de vraag op hoe deze indeling zich verhoudt tot de huidige formatieonderhandelingen. Want het feit dat VVD, CDA, D66 en GroenLinks momenteel met elkaar in gesprek zijn over de vorming van een nieuwe coalitie mag dan op grond van de verkiezingsuitslag logisch zijn, bezien vanuit de eerder genoemde tweedeling is er sprake van een grote onevenwichtigheid. Pessimisten, of vertegenwoordigers van pessimisten, zitten bij informateur Schippers niet aan tafel.

Niet voor niets noemde D66-leider Pechtold zijn recente autobiografische boek ”Optimist in de politiek”. VVD-voorman Rutte vindt met filosoof Karl Popper dat „optimisme een morele plicht van mensen is.” En als íémand een politicus van hoop en vooruitgangsgeloof wil zijn, dan het jeugdige GL-boegbeeld Klaver. Zelfs de vaak wat zorgelijk kijkende Buma moeten we, op de keper beschouwd, bij de optimisten indelen. De SCP-uitgave ”Burgerperspectieven 2017/1” plaatst zijn partij, het CDA, in het kwadrant van politieke groeperingen die met somberheid niets hebben.

Dat bij uitstek optimistische partijen nu een regering gaan vormen, heeft natuurlijk voordelen. Geloof in de toekomst geeft, psychologisch gezien, elan en daadkracht. Maar er zijn ook nadelen. Voor je het weet wals je als winnaar en optimist heen over de belangen en de zorgen –of die nu terecht zijn of onterecht– van verliezers en pessimisten. Omdat je daar van nature een blinde vlek voor hebt.

Daarom zouden Rutte en zijn gesprekspartners er verstandig aan doen niet alleen de idealen van hun eigen kiezers, maar ook de zorgen en angsten van de rest van het electoraat in hun te schrijven regeerakkoord serieus te nemen. Omdat een kabinet er nu eenmaal behoort te zijn voor het hele volk, en niet alleen voor de intellectuele en economische elite. En anders wel uit welbegrepen eigenbelang, om te voorkomen dat bij volgende Kamerverkiezingen de PVV alsnog de grootste partij van het land wordt.

Optimist mag in formatie pessimisten niet vergeten

Politiek

RD.nl in uw mailbox?