Balkenende: Relatie met koningin niet stroef

Drie weken nadat koningin Beatrix de troonswisseling aankondigde, ligt het in de schappen: een boek waarin mensen reflecteren op de 33 jaren van haar koningschap. De drie journalisten die ”Ik zal handhaven. Beatrix, koningin in een veranderd land” (uitg. Boom, ISBN 978 94 6105 659 7) samenstelden, spraken onder anderen met de ministers-presidenten die in deze decennia dienden.

De huidige premier Rutte werd door de koningin meer geaccepteerd dan Balkenende, meent de Leidse historicus prof. dr. H. te Velde, „en dat is opmerkelijk, want Rutte dwingt dat op het eerste gezicht als persoon niet af, maar redt het door zijn debatvaardigheden en energie.”

Koningin Beatrix gedijde het best bij consensuspolitici, observeert voormalig CDA-Kamerlid Schinkelshoek. Zoals de vroegere ministers-presidenten Lubbers en Kok. Die hanteerden een nuchtere stijl. Het land moest geregeerd worden, juist in lastige tijden, en dus moesten verschillen worden overbrugd.

Zo zag het staatshoofd haar eigen rol ook, stellen de auteurs: de maatschappij raakte ontzuild, de politiek veranderde, en „de samenleving krijgt een ontevreden gezicht: de omgangsvormen zijn verhard, het integratievraagstuk is gegroeid en zelfverrijking dringt door in allerlei facetten van de maatschappij”, en bij al die moeilijkheden wilde de koningin een stabiele en samenbindende plaats innemen.

Ze hield vast aan de thema’s verdraagzaamheid, saamhorigheid en eenheid in de samenleving. „Mensen zien haar als degene die enige rust en stabiliteit brengt in ons politiek versplinterde land.” Dat weerhield haar er niet van haar uitgesproken opvattingen te verwoorden, al gaven tekstschrijvers er een diplomatieke draai aan.

Het opkomende populisme knaagde aan het koningschap. Koningin Beatrix heeft het aanzien van de monarchie echter gehandhaafd en waar mogelijk zelfs versterkt, stellen de auteurs Lars Andersson, Lukas Burgering en Heidi Wulfsen. Daarom verhieven ze haar wapenspreuk tot titel van het boek. En „dat ze zo dapper doorwerkte in de voor haar en haar familie zware dagen” na het skiongeval van prins Friso, deed de waardering voor de vorstin onder het volk alleen maar groeien.

Invloed

De schrijvers stellen de vraag hoe groot de invloed van de koningin was. Lastig in te schatten, maar niet gering, is de conclusie. Ministers die met haar in gesprek gingen, wisten dat ze zich er niet met een jantje-van-leiden van af konden maken. „Als de bestuurlijke kwaliteit van een gesprekspartner haar niet bevalt, kan zij haar ongenoegen daarover niet altijd verbergen.”

Beatrix’ invloed werd echter regelmatig overschat. Dat ze de benoeming van CDA’er Scholten tot vicepresident van de Raad van State geregeld zou hebben, typeren oud-politici als „kletskoek”. Zoals er wel meer kletskoek is als het gaat over de koningin, terwijl zij zichzelf niet in het openbaar verdedigen kan.

Voormalig secretaris-generaal Kronenburg van Buitenlandse Zaken stelt dat de koningin zelf bepaalde of ze op staatsbezoek zou gaan en waarheen, al was het in goed overleg met de premier. Ze genoot ervan, zegt een ambassadeur: hoelang de dagen ook duurden, „de koningin hield maar niet op met enthousiast te zijn.”

Het boek begint en eindigt met de aankondiging van de vorstin dat ze haar taak overdraagt. „Ze lijkt er genoegen in te scheppen een moment te vinden dat niemand heeft voorspeld, en dat lukt haar.” Het was maandag 28 januari, en Nederland stond op stelten.

De troonswisseling blijkt grondig voorbereid te zijn. Zoals alles tijdens de regeerperiode van Hare Majesteit grondig voorbereid was. Met haar degelijke aanpak heeft ze roerig Nederland een grote dienst bewezen.

rd.nl/troonswisseling

Balkenende: Relatie met koningin niet stroef

Koninklijk Huis

RD.nl in uw mailbox?