Haarlemmerolie: wondermiddel en twistappel

Voor het interview heeft Rudy van Dobben (69) het portret van Claes Tilly weer eens van stal gehaald. Het fraaie schilderstuk toont een voornaam heer met pruik. Niet bepaald de doorsneeschoolmeester. Dat was Tilly ook niet. Hij maakte naam als de ‘uitvinder’ van Haarlemmerolie, een natuurlijk hars uit dennenbomen met genezende kracht. In de volksmond goed voor alle kwalen. Missionarissen, ontdekkingsreizigers en zeelui namen het wondermiddel mee naar verre streken. Vooral in Centraal-Afrika werd het populair.

Het verhaal dat Haarlemmerolie al bestond, alleen onder een andere naam, verdient volgens Van Dobben correctie. „Dat middel was erger dan de kwaal. De verdienste van Claes Tilly is dat hij de natuurhars heeft gestabiliseerd met behulp van zwavel, waardoor hij de toxische stof neutraliseerde.”

In 1696 startte de voormalige schoolmeester zijn eigen bedrijf. Hij werd opgevolgd door schoonzoon Nicolaas de Koning, die de oprichter aan de kant schoof. „Ik zeg het maar meteen, er is altijd ruzie geweest. Rond 1880 heeft Jan de Koning de zaak overgedaan aan zijn zuster Catharina. Dat was de moeder van mijn grootvader.” Sinds 1966 staat Rudy van Dobben aan het roer van het familiebedrijf, als elfde opvolger van Tilly. „Door het plotselinge overlijden van mijn vader ben ik er heel onverwacht ingerold.”

De bereiding van de Haarlemmerolie was de eeuwen door in handen van de eigenaar, om te voorkomen dat het recept op straat zou komen te liggen. De productie vond plaats in de eigen stokerij, aan de Anthoniestraat. „Eens per jaar maakten we een paar duizend liter. De rest van het jaar was je bezig met de verwerking en de verkoop. Het product wordt aangeboden in flesjes en capsules.”

Tegen concurrenten die beweerden dat ook zij de echte Haarlemmerolie verkochten, voerde de producent met succes rechtszaken. „Daarbij maakten we gebruik van het geheimschrift op de oorspronkelijke gebruiksaanwijzing, waarvan alleen de nazaten van Tilly en De Koning de betekenis kenden.”

Het productieproces is door Van Dobben geperfectioneerd. „Mijn Haarlemmerolie is zo stabiel dat Claes Tilly zijn vingers erbij zou hebben afgelikt.” De ingrediënten blijven geheim. „Mijn grootvader heeft ooit een vals recept laten uitlekken. Dat was erg handig wanneer weer iemand opstond die Haarlemmerolie ging verkopen. Als de bijsluiter vermeldde dat er lijnolie in zat, wisten we dat het namaak was. In de Oprechte Haarlemmerolie zit geen lijnolie. Dat oprecht heeft overigens niet de betekenis die er nu vaak aan wordt gegeven. Het betekent dat we ons middel mochten verkopen op rechte van accijns betaald te hebben.”

In 2005 moest Van Dobben de fabriek noodgedwongen afstoten. Na het overlijden van zijn moeder wilden zijn zussen geld zien. „Liefst per gisteren en contant.”

De inwoner van Spaarnwoude maakte vóór de verkoop van het historische bedrijfspand nog een enorme hoeveelheid Haarlemmerolie. De verwerking besteedde hij uit. „Ik heb alleen nog een secretaresse en iemand die de boekhouding voor me doet.”

C. de Koning Tilly levert uitsluitend aan de groothandel. De afnemers van Haarlemmerolie zijn volgens Van Dobben mensen die nogal traditioneel zijn ingesteld. „Een ander kenmerk van de gebruikers is dat ze een aversie tegen allopathische geneeswijzen hebben. Haarlemmerolie prikkelt het lichaam tot herstel. Tegenwoordig wordt het vooral gebruikt tegen griep en verkoudheid.”

Een geneesmiddel mag Haarlemmerolie niet meer worden genoemd. Van Dobben pareerde dat probleem door het vervaardigen van een bijsluiter over de historie van het bedrijf en de kwalen waarvoor het middel de eeuwen door werd gebruikt. „Dat voordeel heb je als je al 300 jaar bestaat. We presenteren het nu als huismiddel.”

Onder aan de bijsluiter staat zijn telefoonnummer. De directeur-eigenaar van C. de Koning Tilly geeft niet alleen adviezen, hij neemt ze ook zelf ter harte. „Voel ik griep opkomen, dan neem ik Haarlemmerolie en is het euvel over vóór de tijd die ervoor staat.” Ook zijn kinderen werden met het middel groot, maar ze zullen het bedrijf niet overnemen. „Dat heb ik hun dringend ontraden. Er is altijd ruzie geweest, die lijn willen we niet voortzetten. Het is nu mooi geweest.”

Haarlemmerolie: wondermiddel en twistappel

Economie

RD.nl in uw mailbox?