Verkiezingen Israël gaan over meer dan een nieuwe regering

Voor politicologen is het afgelopen jaar in Israël ongetwijfeld een interessante tijd geweest. Drie stembusgangen kort op elkaar en een aangeklaagde premier zijn geen doorsnee ingrediënten op het menu van een wetenschapper. „Maar er is een grens aan wat je kunt verwerken”, verzucht prof. Dan Avnon, terwijl hij voorgaat naar zijn werkkamer op de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem.

„Het afgelopen jaar hebben we een reeks van ongeëvenaarde precedenten gezien”, zegt de hoogleraar politieke wetenschappen. „Telkens als we gewend waren aan een nieuwe absurditeit, diende zich weer een volgend drama aan. We hebben onze voorstelling van wat normaal is, voortdurend moeten bijstellen.”

![2019-12-12-BUI2-bij-danny12-2-FC_web.jpg](https://erdee-prod-bucket-s3-001.ams3.digitaloceanspaces.com/2019_12_12_BUI_2_bij_danny12_2_FC_web_d78b1f8f58.jpg) ---Prof. Dan Avnon: „Er doen zich in Israël dramatische sociologische veranderingen voor.” beeld RD---

Tegelijkertijd relativeert Avnon de situatie in de Joodse staat enigszins. „In het Midden-Oosten draait het uiteindelijk maar om één ding: overleven. Ik heb hier de nodige oorlogen meegemaakt en we worden nog altijd met grote dreigingen geconfronteerd. Tegen die achtergrond vallen de interne politieke ontwikkelingen wel mee. Ons voortbestaan is niet in het geding.”

Intussen maakt de Israëlische wetenschapper zich wel degelijk zorgen over de politieke toestand in zijn land. „We zitten in een proces van democratische delegitimering. Er zijn twee opvattingen over democratie. Gaat volksbestuur vooral over het uitvoeren van de wil van de meerderheid, zoals die in de regerende coalitie wordt weerspiegeld? Of heeft democratie in de eerste plaats te maken met bescherming van minderheden en de rechtsstaat? De balans tussen die twee is een heel belangrijke pijler onder het staatsbestel, maar dat evenwicht wankelt.”

Wat zal de uitkomst van dat proces zijn, met nieuwe verkiezingen in aantocht?

„Als wetenschapper zie ik dat er een proces gaande is, maar ik waag me niet aan een voorspelling over de uitkomst. Bovendien kan in het Midden-Oosten alles van de ene op de andere dag veranderen. Als er vandaag een grootschalige raketaanval op Israël komt, kan er morgen een regering van nationale eenheid zijn. Ik zie wel een trend. Het rechtse blok van Netanyahu wordt steeds zwakker. Elke keer verliest het een klein beetje. Het centrumlinkse kamp blijft daarentegen stabiel.”

:::inline_article 1:::

Gaat het debat in Israël over links en rechts, of is er meer aan de hand?

„De diepere maatschappelijke discussie gaat over de verhouding tussen orthodox en seculier. Die tegenstelling wordt alleen maar groter. Af en toe treedt ze heftig aan de oppervlakte. Dat heeft alles met de huidige politieke situatie te maken. Onlangs is besloten dat in Tel Aviv voortaan bussen op de sabbat mogen rijden. De seculieren hebben de politieke onzekerheid aangegrepen om dit besluit door te drukken.

Waar veel minder over wordt gesproken, zijn de tegenstellingen tussen asjkenazische en sefardische Joden (ruwweg: (Oost-)Europese en ‘Spaanse’, red.). Heel af en toe zie je dat thema in tv-programma’s opduiken. Het oude establishment van de Arbeidspartij wordt nog steeds als een asjkenazisch bolwerk gezien, terwijl Likud en Shas vooral als vertegenwoordigers van het sefardische volksdeel gelden. Hoe kan het anders dat nog altijd zoveel mensen voor Netanyahu stemmen? De enige verklaring is dat ze de asjkenazische invloed willen indammen. Elke andere politicus in zijn positie had allang het veld geruimd.”

David ben Goerion introduceerde de zogenaamde status quo, met diverse privileges voor orthodoxen, om het evenwicht te bewaren. Heeft dat idee haar langste tijd gehad?

„Er doen zich in Israël dramatische sociologische veranderingen voor. Het aandeel van Arabieren en orthodoxen in de samenleving groeit explosief. Een belangrijke graadmeter is het aantal kinderen dat in de eerste klas van de basisschool zit. Daarvan is momenteel ruim de helft Arabisch of orthodox. Die aantallen kun je niet negeren. De frictie met de seculieren groeit.”

![2019-12-12-BUI2-bij-knesset12-2-FC_web.jpg](https://erdee-prod-bucket-s3-001.ams3.digitaloceanspaces.com/2019_12_12_BUI_2_bij_knesset12_2_FC_web_593e0edba8.jpg) ---De Knesset werd om middernacht ontbonden, om nieuwe verkiezingen mogelijk te maken. beeld EPA, Abir Sultan---

Zal het systeem in zijn huidige vorm dan wel overleven?

„Als het systeem wordt bedreigd, vindt het wel een vorm om te overleven. Neem het leger. Dienstplicht voor orthodoxe Joden is al jaren een heikel punt. Als de sociale spanningen toenemen, zal Israël wellicht besluiten de strijdkrachten tot een professioneel leger om te vormen, met een vorm van burgerdienst. De economie is een grotere uitdaging. De Arabieren en orthodoxen zullen in de economie moeten worden geïntegreerd. Anders krijgen we twee economieën en dat is nadelig.”

Wat zal de erfenis van Netanyahu zijn?

„Ongelukkig genoeg voor hem zullen vooral de omstandigheden rond zijn verval en zijn pogingen de rechtsstaat te ondermijnen in herinnering blijven. In de Bijbel lezen we van diverse koningen: Hij deed wat kwaad was in de ogen van God. Dat geldt ook voor Netanyahu.

Natuurlijk heeft hij ook goede dingen gedaan. Hij heeft Israël in het internationale economische systeem geïntegreerd. En hij heeft de Iraanse dreiging heel standvastig op de internationale agenda gehouden.

Maar over het geheel genomen zal hij als een tragedie worden herinnerd. Zijn zwakheden hebben de overhand gekregen over zijn kracht. Historici zullen zich later afvragen hoe zo’n intelligente man zo deerniswekkend kon eindigen.”

Volgens hem is niemand anders in staat het land te leiden?

„Daar maakt hij zijn omgeving bang mee. Maar er zullen nieuwe premiers opstaan. Iedereen is vervangbaar. Menselijke gemeenschappen vernieuwen zichzelf en produceren grotere persoonlijkheden dan degenen die van het politieke toneel verdwijnen.”

Verkiezingen Israël gaan over meer dan een nieuwe regering

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?