‘Verborgen’ water onder bodem Afrika

Onderzoekers van de Britse Geologische Dienst (BGS) en het University College Londen hebben voor het eerst de ondergrondse watervoorraden van heel Afrika in kaart gebracht. Daaruit blijkt dat er meer dan honderd keer zo veel water onder de grond zit als aan de oppervlakte. Daarover berichtten de wetenschappers onlangs in het vakblad Environmental Research Letters.

De grootste hoeveelheid grondwater bevindt zich in het noorden van het continent onder landen als Libië, Algerije, Egypte, Sudan en Tsjaad. Dat daar veel water onder de grond zit, was overigens niet onbekend (zie kader). Het Britse onderzoek heeft alle gegevens echter voor het eerst op een rij gezet voor het hele continent, en de lacunes opgevuld.

De wetenschappers waarschuwen dat niet al het water gemakkelijk bereikbaar is. Een deel ervan kan volgens hen echter wel degelijk geïrrigeerd worden en ingezet om mensen en landbouw van water te voorzien.

Het onderzoek wijst uit dat er in grote delen van Afrika genoeg water onder de grond zit om opgepompt te worden door simpele handpompen. Dorpsgemeenschappen kunnen dat vervolgens gebruiken voor drinkwater. Met deze pompen kan zo’n 10 tot 30 centiliter water per seconde ropgepompt worden.

Grotere pompen met een capaciteit van 5 liter per seconde of meer kunnen echter alleen in bepaalde gebieden ingezet worden, zoals in de Noord-Afrikaanse landen. Dergelijke installaties zijn nodig voor het irrigeren van landbouwgebieden.

Het ondergrondse water lijkt een oplossing te bieden voor het nijpende Afrikaanse waterprobleem. Volgens schattingen hebben 300 miljoen Afrikanen geen toegang tot schoon drinkwater. Bovendien is slechts 5 procent van de beschikbare landbouwgrond op het continent geïrrigeerd. De komende tijd zal de vraag naar water bovendien alleen nog maar verder toenemen als gevolg van een gestage bevolkingsgroei.

Toch is de aanwezigheid van het grondwater geen wondermiddel voor alle (toekomstige) waterproblemen in Afrika. Allereerst: er mag veel water in de grond zitten, maar het is wel beperkt. De bassins worden voor het grootste deel niet meer op natuurlijke wijze aangevuld met water. Het grootste deel zou zelfs niet minder dan 5000 jaar geleden voor het laatst ‘bevoorraad’ zijn.

Daarbij komt dat waterproblemen in grote delen van Afrika niet primair het gevolg zijn van schaarste. Volgens cijfers uit 2007 van het Rural Water Supply Network is niet minder dan een derde van de handpompen in Afrika buiten gebruik als gevolg van een gebrek aan onderhoud. In landen als Sierra Leone, Congo en Ivoorkust staat zelfs twee derde er werkeloos bij.

Veel projecten om grondwater te gebruiken in Afrika zijn stukgelopen op kosten en logistieke problemen. In het noorden van Nigeria betekenden stijgende olieprijzen en moeilijkheden met de distributie bijvoorbeeld de doodssteek voor irrigatieprojecten met grondwater. De problemen zijn dus niet opgelost met het boren van een aantal waterputten.

Afrika zou intussen ook zonder grondwater al enorme sprongen vooruit kunnen maken in de strijd tegen waterschaarste. Het duurzaamheidsprogramma van de VN (UNEP) berekende dat er in heel Afrika genoeg regen valt om 9 miljard mensen van water te voorzien. Investeringen in opslag en distributie van dit water zou al wonderen kunnen doen, zonder dat er ook maar 1 liter van het ondergrondse waterarsenaal wordt gebruikt.

Enorm irrigatieproject Gaddafi

De Libische oud-leider Muammar Gaddafi zette al in 1984 een enorm project in Libië op om ondergronds water in de Sahara naar boven te halen: The Great Manmade River Project. Meer dan 1100 boorgaten pompen water van gemiddeld 500 meter diepte naar boven. Via een buizennetwerk van in totaal 4000 kilometer wordt het water vervolgens naar de plaats van bestemming vervoerd. Libië verkrijgt op die manier zo’n 70 procent van het benodigde drinkwater.

Het zoetwaterresevoir onder de Sahara is in 1953 ontdekt tijdens een zoektocht naar aardolie en aardgas in het land. Onder de grond van Zuidwest-Egypte, Zuidoost-Libië en het noorden van Tsjaad en Sudan bleek zich een gigantisch waterresevoir (aquifer) te bevinden met een inhoud van zo’n 375.000 kubieke meter zoet water.

Het enorme project, dat Gaddafi zelf kwalificeerde als het achtste wereldwonder, is nog altijd in ontwikkeling. In totaal zijn er 1300 boorgaten nodig. Tijdens de NAVO-bombardementen in juli vorig jaar werden delen van de pijplijn verwoest, evenals een van de twee fabrieken die de pijpleidingen vervaardigen. Het irrigatieproject geldt als het grootste ter wereld.

‘Verborgen’ water onder bodem Afrika

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?