Trump neemt grote risico’s in buitenlandse politiek

Twee weken geleden op het buitenverblijf Mar-a-Lago in Florida: president Trump keek zijn Chinese collega Xi Jinping scherp aan. Hij wilde diens reactie zien op de boodschap die hij zojuist via de vertaler had gegeven. In een ander zaaltje op het complex had hij met zijn team besloten kruisraketten af te vuren op een Syrische luchtmachtbasis.

The New York Times schreef deze week dat Xi’s ogen groot werden, dat hij de vertaler had gevraagd de woorden te herhalen, om zeker te weten dat hij het goed begreep. En zo landde de boodschap.

De Chinees leek overrompeld. En dit was precies Trumps bedoeling, zo vertelde hij later tegen enkele mensen, die dit weer deelden met The New York Times. Trump wilde een krachtig signaal naar Peking zenden dat de tijden van het slappe beleid van Obama voorbij waren, en dat Amerika zich weer van zijn krachtige kant zou laten zien.

Met het afvuren van kruisraketten op het Syrische regeringsleger heeft hij zich scherp afgezet tegen zijn voorganger. Obama had het Syrische regime ooit gezegd dat het gebruik van chemische wapens een „rode lijn” zou zijn. Maar toen president Assad in 2013 deze middelen daadwerkelijk inzette, aarzelde Obama dagenlang, om vervolgens af te zien van militaire actie.

In die dagen van Obama’s aarzeling droeg Trump nog geen enkele politieke verantwoordelijkheid. Via Twitter maande hij de president Syrië met rust te laten. Maar toen hij zich later als kandidaat begon af te zetten tegen de „misschien wel slechtste president in de geschiedenis van de Verenigde Staten”, ontstond bij hem de behoefte zich te onderscheiden. Het opnieuw inzetten van chloor en het zenuwgas sarin tegen Syrische burgers (onder wie ook kinderen) bood hem daarvoor de kans.

Aanvankelijk gaf Trump terughoudende signalen af en leek hij af te wachten wat de VN-Veiligheidsraad zou doen. Maar die bleef over Syrië even verdeeld als altijd (Rusland en het Westen staan hier pal tegenover elkaar). En dus schoten de VS zelf 59 kruisraketten af.

Wettigheid

Deze stap laat meer zien dan dat Trump zich van zijn voorganger onderscheiden wil. Volgens het VN-handvest is er voor het gebruik van geweld toestemming van de Veiligheidsraad nodig. Trump heeft twee weken geleden laten zien dat hij dit niet noodzakelijk vindt.

Nu hebben de meeste Amerikanen de overtuiging dat de wettigheid van hun bestuur niet door internationale organisaties kan worden overtroffen. Maar er is wel verschil in de mate van samenwerking met internationale organisaties. Obama was meer bereid een extra mijl met de VN te gaan.

Maar de aanval leert nog iets anders: Trump verandert heel gemakkelijk van koers. De vraag is of hij dat ook zal doen met andere campagnebeloften, zoals rond het nucleaire akkoord met Iran en het beloofde herstel van de samenwerking met Rusland.

Op het buitenlands beleid van Obama was (uiteindelijk) veel kritiek. Dat is door veel waarnemers als zwak betiteld. Maar toch zat er een zekere voorspelbaarheid in. Het is de vraag of Trumps beleid dat kenmerk ooit zal krijgen.

Amerika zal dus een veel verrassender beleid krijgen. Of beter gezegd: chaotischer. Dat zal zijn weerslag hebben op de rest van de wereld. Zo zitten velen nu met de vraag of het zin heeft nog te investeren in het grote Transatlantische Vrijhandels- en Investeringsverdrag (TTIP). Er zijn hier miljarden mee gemoeid, maar het is niet duidelijk of de onderhandelingen erover onder Trump verder kunnen komen.

Ook de bondgenoten bij de EU worden onzeker. Trump roemt de brexit en uit zich positief over de Franse presidentskandidaat Marine Le Pen. Dat maakt de voorstanders van de Europese Unie heel afwachtend in de richting van de VS, omdat ze het gevoel hebben dat Trump de EU kwaad wil berokkenen.

Rond de NAVO lijkt de meeste kou inmiddels uit de lucht. Tijdens de campagne noemde Trump die „achterhaald.” Maar nu veel lidstaten inmiddels meer geld aan defensie (zeggen te gaan) besteden, is de NAVO volgens Trump „niet langer achterhaald.” Door de dingen zo onbehouwen te zeggen, heeft Trump overigens wel beweging gekregen waar dat zijn voorgangers mislukte. Eind mei is er een top in Brussel, en dan zal blijken hoe NAVO-lievend Trump werkelijk is.

Trump beloofde ook dat hij de Amerikaanse ambassade in Israël van Tel Aviv naar Jeruzalem zou verplaatsen. Met die belofte was hij niet uniek, maar hij zou deze belofte echt uitvoeren. Op dit moment bestaat echter niet de indruk dat hij daar haast mee maakt.

Op dit moment speelt vooral de nucleaire kwestie rond Noord-Korea. Trump lijkt vastbesloten te voorkomen dat het stalinistische regime van president Kim Jung Un een kernwapen verwerft dat de VS kan bereiken.

Net als zijn voorgangers zet hij de lijn door om Noord-Korea via China te benaderen, maar kiest hij duidelijk tevens voor militaire druk door een vliegdekschip naar de regio te sturen. Wat het effect van deze benadering is, moet nog blijken. Maar duidelijk is dat Trump bereid is ook in het buitenlands beleid heel grote risico’s te nemen.

Trump neemt grote risico’s in buitenlandse politiek

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?