Suriname heeft zijn archief eindelijk weer compleet

De archieven waren ruim honderd jaar in Nederland opgeslagen, omdat er in Suriname –een land met tropische temperaturen, hoge luchtvochtigheid en veel ongedierte– geen geschikte plek voor was. In 2010 en 2015 werd al 100 en 150 meter teruggestuurd. Vorige week ging de laatste archiefdoos naar Suriname.

De eerste dozen kwamen al in 1916 vanuit Paramaribo naar Nederland. De tropische omstandigheden in Suriname zijn desastreus voor archieven en daarom haalde het Nederlands bestuur de documenten weg.

Nooit punt van discussie

„Dat het materiaal ooit terug zou gaan, is nooit punt van discussie geweest”, aldus projectleider Frans van Dijk van het Nationaal Archief in Den Haag. „Een archief is het geheugen van een land en hoort thuis op de plaats waar het is gevormd. De archieven bevatten documenten over wat speelt tussen burger en overheid. Documenten over slavernij zitten er ook bij, maar dat is een klein gedeelte.”

De oudste archieven stammen uit de 17e eeuw, toen er na de periode van de West-Indische Compagnie een Nederlands bestuur kwam. De laatste documenten zijn van 1975, het jaar dat Suriname onafhankelijk werd. Bij elkaar vormen ze ongeveer een kwart van de archieven die Suriname heeft over de koloniale tijd.

Van Dijk laat een foto zien van beschimmelde, aangevreten documenten die uit elkaar vallen. „Dit is een extreem voorbeeld. Van de 800 meter archiefmateriaal waren maar enkele tientallen pagina’s in zo’n slechte conditie.”

Na aankomst in Nederland zijn de archieven ontsmet, zodat schimmelvorming stopte en insecteneitjes werden gedood. Ook zijn de archieven toegankelijk gemaakt en opnieuw verpakt in mappen en dozen. Zo werden ze, nu zo’n honderd jaar geleden, opgenomen in de collectie van het Nationaal Archief, bij een ideale temperatuur en luchtvochtigheid.

Opmerkelijk genoeg zijn twee van de veertig archieven nog in 1977 toegevoegd – na de onafhankelijkheid van Suriname. „Die archieven gingen over de volkstellingen uit 1921 en 1950. Er zat gevoelige informatie in over ras, geloof, lidmaatschap van vakbonden en betrokkenen zouden nog in leven kunnen zijn.”

Toen Suriname in april 2006, nadat de Archiefwet er was aangenomen, vroeg om teruggave werden de spullen niet onmiddellijk verscheept. „Er waren nog geen voorzieningen om ze goed op te slaan en te beheren. Niemand zou gebaat zijn bij opslag in een boerenschuur daar”, verklaart Van Dijk. Met Nederlands geld is daarop een goed gebouw neergezet in Paramaribo en zijn er archivarissen opgeleid.

Missen

Om de documenten toegankelijk te maken, is alles gedigitaliseerd. Een enorme klus: 5,5 miljoen pagina’s moesten worden ingescand. Scheurtjes in het kwetsbare papier werden vooraf met rijstpapier verstevigd, een tijdrovende bezigheid. De meeste documenten zijn al via internet toegankelijk.

Natuurlijk zijn er onderzoekers die het jammer vinden dat de originele documenten nu weggaan. „Zij missen bij het bestuderen van de scans de eenheid die papieren archiefstukken met elkaar vormen, de geur van het papier en het aanraken ervan.”

Digitale lijsten met slaven

De overdracht van de archieven betekent niet het eind van de samenwerking met Suriname op dit gebied. Nederland blijft Surinaams personeel opleiden. Ook digitaliseert Nederland de slavenlijsten in het archief. Slaven hadden geen achternaam. Wel is hun leeftijd bekend, waar ze werkten, wie hun moeder was en hoe oud die was bij hun geboorte. Die informatie wordt gekoppeld aan vrijgelaten slaven.

Suriname heeft zijn archief eindelijk weer compleet

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?