In De Lier gaan ze wel over één nacht ijs

De baan ligt een tikkeltje verscholen tussen de kassencomplexen aan de rand van De Lier, in de gemeente Westland. Aan het begin staat een houten gebouwtje met de naam Onder nul, het clubgebouw van ijsclub Hard gaat-ie. Al vijf jaar lang is dat de eerste vereniging die meldt dat het dunne ijsvloertje kan worden betreden. Vorig jaar was dat al op 29 november.

Met een druk op de knop van de afstandsbediening zet voorzitter Wim van den Berg het zeventig meter brede gevaarte van licht aluminium in beweging. De sproeimachine rolt heel langzaam over de baan. „Het duurt een kwartier voor hij aan de overzijde is. De verneveling regelen wij zelf. Als het wat minder vriest, draaien we de toevoer wat terug.” Een temperatuur van drie graden onder nul is voldoende. „Als we ’s avonds kunnen beginnen, kan ’s ochtends de ijsbaan open.”

Buizensysteem

De ijsmachine is een innovatie van de Westlanders, die er jarenlang aan hebben geknutseld. De constructie is afgekeken van het buizensysteem boven rijkswegen waaraan borden en camera’s zijn opgehangen. Een idee van de broer van de voorzitter.

Zes jaar geleden werd er voor het eerst geprobeerd om ijs te laten ontstaan op de betonnen ondergrond. „Met slangen waren we de hele nacht in de weer. Het leek te lukken, de ijsbaan kon even open, maar we hadden te vroeg gejuicht. Met een straal water ging het veel te snel. Je spoelt de eerste millimeters ijs weer weg.

Daarna heeft de uitvinder een eerste prototype van deze ijsmachine, die water vernevelt, gebouwd. We kunnen nu letterlijk over één nacht ijs.”

Krijtlaag

De tuinderswereld met sproei-installaties was een dankbare inspiratiebron. Vele verbeteringen, gedoe met sproeikopjes die bevroren en heel wat verwarde slangen later, werkt het systeem perfect.

Met twintig vrijwilligers weten de Westlanders in één nacht een prima baan tevoorschijn te toveren. Het ijs moet tussen de één en de anderhalve centimeter dik zijn. „Voor het bedienen is één man voldoende, maar omdat er verschillende andere werkzaamheden zijn, zijn we steeds met vier aanwezig. We lossen elkaar af, want je moet wel de hele nacht doorgaan. Als het te snel gaat, zetten we de machine stop. Soms draait-ie maar 20 minuten per uur”, zegt ijsmaker Dolf van der Knaap.

Een belangrijke andere aanpassing is eveneens afkomstig uit de tuinderswereld. „Halverwege de ijslaag brengen we sinds drie jaar een krijtlaag aan, net als op de daken van de kassen. Die houdt het zonlicht tegen. Daardoor smelt het ijs veel minder snel.”

Redding

Hard gaat-ie behoort tot de oudste ijsverenigingen van Nederland. Al in 1893 hadden de eerste schaatsvrienden zich in een club verenigd. Tot 2000 beschikte de club, net als de meeste ijsverenigingen in ons land, over een grasbaan. Door toedoen van de gemeente kwam er een nieuwe ijsbaan buiten het dorp, pal tegen het kassengebied. Met een zware betonnen vloer.

In de zomer zijn de 7000 vierkante meter, een oppervlakte van ongeveer twee voetbalvelden, geschikt voor liefhebbers van skeeleren, maar de gemeente wilde de baan in voorkomende gevallen ook gebruiken als evenemententerrein. „Er kan zelfs een vrachtauto overheen”, weet de penningmeester van de club, Nico Stolze. „De aanleg zou in 2017 zeker vier tot viereneenhalve ton kosten. Zonder geschiktheid voor evenementen kun je met een veel lichtere versie volstaan. Maar voor een combinatiebaan, geschikt voor schaatsen en skeeleren, ben je al snel nog een paar honderdduizend euro kwijt.”

Achteraf gezien was de betonnen vloer, die besproeiing mogelijk maakt, de redding van de club. De ijsvereniging, die zich altijd een grote mate van populariteit mocht verheugen, begon door het uitblijven van strenge winters te kwijnen. Hard gaat-ie telde nog 1300 leden, overigens een ledenaantal waar verschillende andere verenigingen jaloers op zouden zijn. „De afgelopen vijf jaar is dat gegroeid tot 2100”, aldus Stolze en Van den Berg. „Als we niet met de ijsmachine waren begonnen, was het de vraag of we nog hadden bestaan. Nu gaan we bijna aan ons eigen succes ten onder.”

Zeeland

Met een contributie van vijf euro per gezin weet Stolze de begroting steeds weer rond te krijgen. „We krijgen gelukkig veel steun uit de omgeving en willen het echt doen voor de gezinnen.”

Afgelopen winter jaar was de baan veertien keer geopend. „Zodra dat bekend wordt, komen de mensen uit de wijde omgeving hierheen. Van steeds verder weg, zelfs uit Gelderland en Zeeland. Ze kunnen ter plekke lid worden of voor twee euro de baan op. Op een topdag waren er wel tussen de 4000 en de 5000 mensen. Dan is het echt vol en is een beetje schaatsen erg moeilijk. Hardrijders zijn natuurlijk al veel eerder vertrokken. Maar het gaat om het plezier op natuurijs. We hebben ooit nog overwogen om in de beton koelelementen aan te brengen, maar daar hebben we van afgezien. Dan heb je geen echt natuurijs meer. Jaloerse concurrenten stellen dat nu met het nevelen al ter discussie.”

Trots

Het bestuur is er trots op steeds als eerste een natuurijsbaan te kunnen openen. „Zeker als je ziet dat we hier vlak aan zee veel minder vorst hebben dan in het binnenland. In het noorden zijn vaak ook al snel banen geopend, maar het duurt wel langer. Daar brengen ze nog steeds een laagje water op het ijs aan. Bij voldoende dikte, laat men het water eronderuit lopen.”

De machine –een investering die nieuw tussen tien en de vijftien mille vergt– kan zich in de belangstelling van andere clubs verheugen. „Verschillende besturen zijn hier wezen kijken. Uit Apeldoorn, de Zaanstreek, Ede en Boskoop. Je zult wat moeten, want er kan zich dan wel een strengere winter voordoen, maar de trend is toch richting meer kwakkelperiodes. Het zou jammer zijn als de jeugd helemaal nooit meer in de omgeving kan schaatsen.”

Met pijn en moeite twee dagen open

De inwoners van het Gelderse Gameren kregen vijf jaar geleden een nieuwe ijsbaan, net buiten het dorp. Tot op heden was de baan slechts twee winters even open.

Dat was in 2013 ruim een week en afgelopen winter twee dagen. „Met pijn en moeite”, aldus de secretaris van IJsclub Joviaal, Theo van de Werken. De aanleg van een nieuwe baan en een direct daarop volgende vorstperiode hebben de ijsvereniging goed gedaan. „We zijn nu met ongeveer 700 leden uit een dorp met 2500 inwoners de grootste vereniging van het dorp”, aldus Van de Werken. Het ledenaantal is de laatste jaren ondanks de geringe vorstperiodes nauwelijks gedaald.

Bij de aanleg van de nieuwe ijsbaan is nog wel even gedacht aan een betonnen ondergrond, maar dat was vanwege de hoge kosten niet haalbaar. Toch is er een flink bedrag in gestopt. De totale aanleg kostte 70.000 euro. De gemeente heeft hiervan het grootste deel (50 mille) voor haar rekening genomen. Hierbij waren de kosten voor een pomp, het hekwerk en de terreinverharding inbegrepen.

Van de Werken: „Ook hebben we uit dit budget de eigenaar van het perceel een bedrag moeten betalen om het land in originele staat te kunnen herstellen, mocht de ijsclub ooit vertrekken. We zijn geen eigenaar, maar betalen ieder jaar huur voor het gebruik.”

De baan zelf bestaat uit een verdiepte bak in een weiland. In de winterperiode wordt er 20 tot 30 centimeter water in gepompt. Dat ligt iets eerder dicht dan het gemiddelde natuurijs. „Maar heel veel scheelt het niet.”

Joviaal kan volgens hem altijd rekenen op veel hulp van vrijwilligers en sponsoring door lokale ondernemers. „Zo hebben we aan de oostkant van de baan een stalen constructie waarin windschermen gehangen. Die zijn bedrukt met bedrijfslogo’s. Dat levert dan weer wat geld op.”

Zandgronden

Zandgronden houden het water nog minder goed vast dan de Gelderse klei. In Elspeet moet er soms wel een week lang water worden bijgepompt. In de hoop dat het dan nog enkele nachten vriest en er daarna voldoende ijs is voor het nodige schaatsplezier. „Het water zakt soms razendsnel weg”, weet voorzitter Jan Dijkgraaf van IJsclub Elspeet.

Vorige winter was het bijna raak, toen het ongeveer een week achtereen vroor. „Maar ook toen hebben de baan helaas niet kunnen openstellen.”

Het is nu al weer vier jaar geleden dat in het Veluwse dorp kon worden geschaatst. Om de ijsbaan voor de gehele bevolking te laten zijn, houdt de ijsclub de zondagsrust in acht. Ook wordt er geen muziek gedraaid.

De club kan financieel het hoofd nog goed boven water houden, maar heeft sinds de jaren negentig van de vorige eeuw –toen er nog strengere winters waren– het ledental gestaag zien dalen van ongeveer 500 tot circa 200. „Er zijn mensen die al veertig jaar lid zijn, maar er groeien nu ook kinderen op die nog nooit een dikke laag natuurijs hebben meegemaakt.”

Achter de pc

Met de gemeente is in het verleden regelmatig overlegd over het aanbrengen van een betonnen vloer, in combinatie met bijvoorbeeld een skeelerbaan. „Steeds was er geen geld voor. Jammer, want het is wel zaak de jeugd achter de pc vandaan te halen, zeker in de winter.”

De vereniging kan altijd rekenen op een groep enthousiaste vrijwilligers, zegt de voorzitter. „Als we beton zouden hebben, staan tractoren en mannen klaar om te sproeien. Zelfs de brandweer helpt ons altijd.”

Aantal ijsclubs daalt

Het aantal ijsverenigingen in Nederland neemt af. Vorige winter waren er nog 658 (647 verenigingen en 11 stichtingen). In de winter van 2011-2012 telde Nederland nog 716 ijsclubs (702 verenigingen en 14 stichtingen), een daling van 8 procent.

Een deel van de daling is veroorzaakt door fusies, geeft persvoorlichter Carl Mureau van de Koninklijke Nederlandsche Schaatsers Bond (KNSB) aan. Bovenstaande cijfers hebben alleen betrekking op de ijsverenigingen die bij de KNSB zijn aangesloten. Hoeveel verenigingen er daarbuiten bestaan, is onbekend.

Het initiatief van Hard gaat-ie in De Lier juicht de KNSB toe. „De mogelijkheid om ijs te leggen op een combinatiebaan brengen we ook onder de aandacht in onze cursus natuurijsmeester, die jaarlijks veel deelnemers trekt. Vorig jaar waren dat er 217.”

Verder heeft de KNSB een commissie natuurijs. „Die helpen clubs als ze vragen hebben op dit gebied. Wij zien het belang van natuurijsbanen absoluut in, omdat jonge mensen daar kennis maken met de schaatssport.”

Meteoroloog: Vaker flitswintertje

Vorst van betekenis zal in de toekomst naar alle waarschijnlijkheid minder vaak voorkomen. Dat zegt Reinier van den Berg van Meteo Consult. „IJsmeesters doen er daarom goed aan om hun werkwijze zo te passen dat ze ook kunnen profiteren van een marginaal koudegolfje.”

De meteoroloog houdt een slag om de arm, maar onderkent de veranderingen in het weerbeeld. „Inderdaad is er een mogelijkheid dat we in de toekomst minder vaak met echte langdurige vorstperiodes te maken krijgen. De kans op korte periodes met koud weer zal blijven bestaan. Iets daarvan hebben we de afgelopen winters ook af en toe gezien. Dan vriest het bijvoorbeeld twee of drie nachten en draait de wind daarna alweer naar de zachte hoek, zodat het gaat dooien. Je zou dat inderdaad een flitswintertje kunnen noemen.”

In De Lier gaan ze wel over één nacht ijs

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?