Friezen schaamden zich voor hun Vikingverleden

Tegen het jaar 800, niet lang na de dood van de heidense koning Radboud, was de regio gekerstend en onderdeel geworden van het Frankische rijk.

„Maar met mijn onderzoek laat ik zien dat Frisia, meer dan tot nu toe wel gedacht, tegelijk nog eeuwenlang verbonden bleef met een gemeenschappelijke, noordelijke cultuur langs de Noordzeekusten van Engeland en Scandinavië”, aldus IJssennagger, tevens conservator terpencultuur en middeleeuwen bij het Fries Museum in Leeuwarden.

Bekend was al dat de Vikingen tussen de 9e en de 11e eeuw ook de Friese kusten af en toe wisten te vinden. Allerlei muntvondsten wijzen op de handel tussen Noormannen en Friezen, al kwamen de Vikingen lang niet altijd netjes voor de goederen betalen. De Vikingaanvoerder Rudolf bijvoorbeeld werd in 873 op strooptocht in Oostergo door een stel Friezen vermoord.

Bekeerde Viking

„Interessant is dat die Friezen geleid werden door een tot het christendom bekeerde Viking”, vertelt IJssennagger. „Ook weten we uit geschreven bronnen dat er omgekeerd Friezen zijn geweest die met de Vikingen meegingen voor handel of plundertochten.”

Uit zulke feiten leidt de onderzoekster af dat de Friese link met het Noordzeegebied in de Vikingtijd sterker was dan enkel wat handel en zeevaart. „Engelsen, Friezen en Scandinaviërs konden elkaar vrij goed verstaan, ze waren allemaal op de zee georiënteerd en maakten gebruik van dezelfde symbolen, zowel in voorwerpen als in de verhalen die ze over hun verleden vertelden.”

Die gemeenschappelijkheid hield niet ineens op te bestaan toen de Friezen onder Frankisch gezag kwamen, betoogt IJssennagger. Frisia was een cultureel grensgebied, stelt IJssennager vast. „Het lag aan de rand van het Frankische rijk én aan de rand van een door Vikingen gedomineerde cultuur rond de Noordzee. Friezen konden in beide culturen meedraaien. Zo speelden ze een centrale rol in de culturele uitwisseling tussen die gebieden.”

Voor haar onderzoek bekeek ze niet alleen een heleboel munten, spelden, sieraden en andere bodemvondsten, maar speurde ze ook door allerlei oude teksten. Het ging om Frankische teksten, maar vooral ook om Friese, Engelse, Ierse en Scandinavische – al dan niet in vertaling.

Goddeloze Vikingverleden

„In de Oudfriese wetsteksten, die pas in de 13e eeuw zijn opgeschreven, werd afgerekend met dat goddeloze Vikingverleden. Nieuwe mythes over de oorsprong van de Friezen en de Friese vrijheid verwezen juist naar het christendom.”

Promoveren is, als je niet uitkijkt, vier jaar lang vereenzamen op je studeerkamertje, verdrinken in te veel boeken, helemaal genoeg krijgen van je studieonderwerp.

IJssennagger wist dat te voorkomen. „Ik zorgde ervoor dat ik veel contact had met collega-onderzoekers elders in Europa. „Mijn vondsten aan hen voorleggen, bekijken of hun vondsten nuttig zijn voor mijn studie.”

Ook merkte ze buiten het academische wereldje interesse voor haar onderzoek. „Leuk, af en toe bij historische verenigingen en Scandinavische clubs vertellen over de Vikingtijd.”

Wat waren de beste momenten van het onderzoek? „Objecten uit het depot van het Fries Museum bestuderen en dat je dan, na honderd zakjes met voorwerpen waar je niks mee kunt, ineens dat sieraad vindt dat je tot de Vikingen kunt herleiden.”

Metaaldetectors

Ook vond ze leuk dat mensen die met metaaldetectors zoeken „zich bij mij melden omdat ze denken iets uit de Vikingwereld gevonden te hebben. En ontdekken dat dat inderdaad zo is! Dat zijn de leuke verrassingen, de onverwachte puzzelstukjes die je helpen om het historische beeld completer te maken.”

IJssennagger hoopt dat haar onderzoek nog wel een staartje krijgt. Ze denkt erover haar dissertatie om te werken tot publieksboek en het Fries Museum bereidt voor 2019 een tentoonstelling over de Vikingtijd in Friesland voor.

Friezen schaamden zich voor hun Vikingverleden

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?