De mooiste boerenwagens

Zo zie je ze elders niet, meent vrijwilliger Arie van der Koppel. „Het schilderwerk, het houtsnijwerk, het model van de wagen, de spreuken en illustraties, dat is echt iets van hier. In het Rivierengebied, van Elst bij Nijmegen tot de Alblasserwaard, reden de mooiste boerenwagens.”

Van der Koppel bewijst zijn stelling bij een verzameling schaalmodellen van boerenwagens uit de Nederlandse provincies. „Die rijke boeren in Groningen hadden toch vrij eenvoudige wagens, zoals je ziet. In onze omgeving maakten de boeren er goede sier mee. Hoe mooier de wagen, des te meer geld de boer in de knip had, was de boodschap.”

De boerenwagens vervoerden niet alleen graan, hooi en bieten, ze dienden ook voor personenvervoer, voor kerkgang en voor begrafenissen. ”Met deze wagen draag ik den oogst,/ dat is mijn brood./ Ik ga er ook mee spelevaren/ en rij ten leste voor den dood” luidt een opschrift in het museum.

Globaal stammen de wagens in Ommeren, waarvan de meeste uit het Rivierengebied komen, uit de negentiende eeuw. Met de introductie van de tractor en de platte wagen op luchtbanden raakte de boerenwagen buiten gebruik. Van der Koppel schat dat er nog zo’n 40 ‘gebeeldhouwde’ wagens uit het Rivierengebied bewaard zijn gebleven. Het museum toont er 16.

Aan de wieg van de collectie stond houthandelaar F. Wilkens uit Bilthoven. „Op de pont over de Lek bij Culemborg raakte hij in 1932 zo gecharmeerd van het houtsnijwerk van een oude boerenwagen dat hij aan het verzamelen sloeg”, zegt Van der Koppel. Tien jaar later werd de Boerenwagenclub opgericht, die in 1965 een eigen ruimte kreeg in het Betuwse vestingstadje Buren. Na vier decennia moest worden uitgezien naar ander onderdak. Dat werd gevonden in het streekmuseum in Ommeren.

Bijzondere objecten in het museum zijn twee complete ‘speelwagens’. Van der Koppel: „Die werden speciaal voor de boer en de boerin gemaakt om ermee uit rijden en op visite te gaan. Daarvan zijn er nog maar een stuk of 15. Na 1815 werden ze niet meer vervaardigd. De oudste speelwagen is van rond 1775.”

De mooiste boerenwagens

RD.nl in uw mailbox?