Wilhelmina
Franz-Joseph
Wilhelm II
|
Wilhelmina |
Franz-Joseph |
Wilhelm II |
| De gespannen verhouding tussen de grote mogendheden komt tot een geweldige uitbarsting. De Balkan geldt inzonderheid als
het kruitvat van Europa. Daar wordt
in juni 1914 de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger Frans Ferdinand
vermoord, wat leidt tot de Grote Oorlog, zoals de Eerste Wereldoorlog aanvankelijk wordt genoemd. Kort daar
voor zijn twee Balkanoorlogen uitgevochten. Onderdrukt Slavisch nationalisme botst hier op de oude vermolmde structuren van het Turkse en
het Oostenrijk-Hongaarse rijk. Eind juli, begin augustus 1914 komen in een kettingreactie de oorlogsverklaringen af. Duitsland en Oosten
rijk Hongarije, al spoedig gesteund
door Bulgarije en Turkije, staan tegen
over Rusland, Frankrijk en Groot-Brittannië en een aantal kleinere landen. Ook Japan en later Italië voegen
zich in het kamp van Duitslands tegenstanders.
De Russen kunnen een groot leger op de been brengen en zijn daarom
een geduchte tegenstander. Dat dwingt het Duitse keizerrijk de strijd op twee fronten te voeren. Daardoor heeft het te weinig kracht om in één klap de Fransen te
verslaan. Het Duitse offensief loopt
najaar 1914 vast aan de Marne.
In de loop van 1917 stort het door
voortdurende nederlagen verzwakte
Rusland in. Tsaar Nicolaas II moet aftreden. Het jaar daarop wordt hij vermoord. Bij de oktoberrevolutie komt
Lenin aan de macht. Die sluit al spoedig vrede met Duitsland. Daardoor
kan dat land alle krachten concentreren aan het westelijk front om de patstelling in de loopgravenoorlog te
doorbreken. Eerdere offensieven van de kant van de Duitsers en de geallieerden (Somme, Verdun) hebben alleen maar tot geweldige verliezen geleid. Bijna weten de Duitsers door te breken, maar in de loop van 1918 wordt duidelijk dat zij toch de zwakste partij zijn. De geallieerden, versterkt door de inzet van Amerikaanse troepen, drijven de Duitsers terug. Muiterij op de Duitse vloot en in het leger zijn het gevolg. Keizer Wilhelm II vlucht naar Nederland. De Vrede van Versailles (het ”dictaat van Versailles”) die in 1919 totstandkomt, is hard voor Duitsland. Het verliest zijn koloniën en grote stukken grondgebied aan Frankrijk en Polen. Bovendien krijgt het, om de oorlogsschade in Frankrijk te compenseren, zware herstelbetalingen opgelegd. Het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk valt uiteen. Nederland weet buiten de Eerste Wereldoorlog te blijven. De mobilisatie van de strijdkrachten en de beperking van de handel betekenen wel een zware last. Voedseldistributie is nodig. Kort na de revolutie in Duitsland doet ook de socialist Troelstra een greep naar de macht. Dat wordt een fiasco. Nederland blijft trouw aan koningin Wilhelmina en haar regering. Tijdens de oorlogsjaren besluit men tot invoering van het algemeen kiesrecht en de financiële gelijkstelling van het openbaar en het christelijk onderwijs. Daarmee zijn twee oude strijdpunten uit de weg geruimd. |
|
|
