Wees in onderwijs niet pragmatisch maar principieel

Volgens het Schatboek van Ursinus zijn de scholen als planthoven van de gemeente, waarin de jonge mensen vooral in de kennis en vreze Gods onderwezen moeten worden. De Dordtse Synode legde de basis voor de eenheid tussen de opvoeding in het gezin, in de kerk en op school. Dat gold allereerst de godsdienstige opvoeding.

Vanuit de overtuiging dat de kinderen christelijk onderwijs nodig hadden, en vanuit de pijnlijke constatering dat dit onderwijs niet werd gegeven of verwaterd was, was het voor eerdere generaties een zaak van gebed en inspanning om eigen scholen op te richten, zodat er onderwijs conform Gods Woord en in overeenstemming met de doopbelofte gegeven kon worden. Het ontstaan van vele christelijke scholen op gereformeerde grondslag is knieënwerk geweest.

Ook werd onderkend dat de grote gevaren voor onze jeugd steeds groter zouden worden. En inderdaad zet de geest der wereld zijn stempel, al heel duidelijk zichtbaar, op het onderwijs. Welke invloed heeft de tijdgeest op ons? Verondersteld wordt dat de bezieling die er in vorige geslachten was om christelijk onderwijs op gereformeerde grondslag zo zuiver mogelijk in te richten tanende is. Iedereen die bij het onderwijs is betrokken, zal voorbeelden daarvan kennen.

Onvervalste melk

Voor een pasgeboren kind is het beste voedingsmiddel de moedermelk. Als we dit beeld doortrekken: geven wij „redelijke, onvervalste melk” aan onze kinderen? Wat zijn onze voedingsbronnen? Hoe gefundeerd zijn we in Gods Woord en onze belijdenis? En hoe blijven we ons erin verdiepen? En als we andere lectuur lezen, toetsen we die dan aan Gods Woord?

Christopher Love schrijft bij de behandeling van 1 Thessalonicenzen 5:21 onder meer: „Zorg ervoor dat u de Schrift niet aanpast aan uw opvatting, maar dat u uw opvatting aanpast aan de Schrift. (...) Vertrouw niet al te zeer op uw eigen opvatting in dingen die betwistbaar zijn. (...) Vergeet vooral niet het Woord van God tot norm te maken en te houden.”

We staan zo open voor de invloeden van de tijdgeest, dat het lijkt dat we steeds minder ontwikkelingen Bijbels weten te duiden of willen duiden, en dat we veel vertrouwen lijken te hebben in onze eigen kennis en kunde. Gelukkig wordt binnen de achterban bijvoorbeeld het belang van identiteitsgebonden leermiddelen onderkend. Want als er voor besturen twee zaken zijn waarop gestuurd kan worden om de identiteit te bewaken, zijn dat het personeelsbeleid en de leermiddelen. Laten we daarin niet naïef zijn. Een kind zal in het verlengde van het gezin moeten opgroeien, gevormd en onderwezen worden. In veiligheid, geborgenheid en duidelijkheid.

Wapenrusting

Binnen de breedte van de gereformeerde gezindte lijkt er steeds meer ruimte te komen voor een ”verondersteld geloof”. Laten we, gefundeerd op Gods Woord, vasthouden aan de doodstaat van de mens om eigen schuld, de handhaving van Gods eis, onze verantwoordelijkheid, de noodzakelijkheid van de waarachtige wedergeboorte als een eenzijdige Godsdaad, het wonder van zalig worden op grond van het Goddelijk welbehagen, op grond van de verdienste van Christus. Onze scholen zijn middelen om deze eerlijke boodschap te vertellen, vanuit persoonlijke doorleving.

Maar als we onze doodstaat en onbekwaamheid tot enig goed en geneigdheid tot alle kwaad belijden, hoe komt het dan dat we ons zo gemakkelijk laten adviseren en begeleiden door mensen die geheel seculier denken en haaks staan op onze levensbeschouwing en onze mens- en kindvisie? Kennelijk achten we onszelf dan redelijk betrouwbaar als maatstaf.

Uiteraard zal dan vooraf een gesprek over de identiteit worden gevoerd. Een externe onderwijskundige zal die respecteren en zeggen dat hier alle ruimte voor is, en dat er zeker gelegenheid is voor eigen keuzes en accenten. Toch worden we dan beïnvloed.

Als we niet grondig onderlegd zijn, als we niet blijvend onderzoeken, als we niet van harte overtuigd zijn, zijn we vatbaar voor de tijdgeest. Verstaan we die, zoals bijvoorbeeld Groen van Prinsterer en dr. W. Aalders deze hebben omschreven, geduid en verstaan? Alleen dan kunnen we de tijdgeest weerstaan. „Doet aan de gehele wapenrusting Gods, opdat gij kunt staan tegen de listige omleidingen des duivels”, schrijft Paulus in Efeze 6:11-13.

Pragmatisme

Waar voorheen het principe allesbepalend was, lijken we nu vooral pragmatisch te zijn. Er is weinig tijd voor bezinning, verdieping en doordenking. We veronderstellen dat de grondslag op orde is en dat er een goede boodschap in de Bijbelvertelling klinkt. Verder zijn we druk met van alles en nog wat.

Pragmatisch zijn we ook als het bijvoorbeeld erom gaat seculiere terminologie, die 180 graden anders is dan het Bijbels mens- en kindbeeld, ”christelijk te laden”, zoals we dat noemen. Dan passen we ons aan en geven we ons eigen taalveld aan de begrippen, zoals in het verleden is gedaan met ”relatie”, ”competentie” en ”autonomie” en nu wordt gedaan rond de begrippen ”gelijkheid”, ”vrijheid” en ”solidariteit”. Zeker is het mogelijk er een christelijke invulling aan te geven, maar hoe consistent is die? En hoe houdbaar voor de toekomst?

Identiteit op de agenda

Hoeveel bijeenkomsten zijn er in een schooljaar waarin bezinning rond een identiteitsgebonden onderwerp plaatsvindt? En waar hebben we het dan over? Over hoe identiteit openbaar komt in de levensstijl van personeel, ouders en kinderen? Het is van belang om hierover het gesprek te blijven voeren en consequent en consistent te zijn, want inhoud en verpakking zijn niet los verkrijgbaar. Maar als het daarbij blijft, krijgt alleen de vorm aandacht en de inhoud niet.

Gaat het tijdens het agendapunt ”identiteit” ook om de verworteling in de leer van Gods Woord en om wat dit voor ons persoonlijk betekent en hoe dit in het onderwijs tot uitdrukking komt? Op welke wijze is Gods Woord de lamp voor onze voet en het licht op ons pad? Op welke wijze is dat merkbaar voor onze kinderen?

Duurzaam bewaren

Hoe kunnen we het ons toebetrouwde pand bewaren? Blijf principieel en wees alert op pragmatisme. Als iemand principieel is, komt zijn/haar mening niet zomaar uit de lucht vallen. Die komt dan voort uit een bepaalde opvatting, visie of leer. ”Pragmatisme” is een leeg begrip en kent geen verankering.

We kunnen principieel in plaats van pragmatisch zijn, als we de Schriften onderzoeken en gefundeerd zijn in de belijdenis. Stel bij alles eerst de vraag: wat zegt Gods Woord? Dit vereist verdieping en bezinning, persoonlijk en in de vorm van identiteitscursussen in teamverband. Laten we verder in alle opzichten zo consequent en consistent mogelijk zijn.

Hoe komt het trouwens dat er zoveel waardevolle op onze identiteit gerichte publicaties zijn, maar het ons op een of andere wijze niet lukt om de theorie te vertalen naar de praktijk? Er zijn in het verleden diverse pogingen gedaan maar daar lijkt het bij te blijven. Om ons pand te bewaren, willen we met de scholen daarom in alle bescheidenheid nagaan hoe het ‘goud’ tot pasmunt voor nu gemaakt kan worden, en hoe we daarmee een duurzaam onderwijsconcept op gereformeerde grondslag kunnen ontwikkelen.

De auteur is bestuurder van KOC Diensten en KOC Visie. Dit artikel is een samenvatting van de lezing die hij zaterdag hield tijdens de jaarvergadering van de Vereniging tot bevordering van schoolonderwijs op gereformeerde grondslag (VBSO).

Wees in onderwijs niet pragmatisch maar principieel

Opinie

RD.nl in uw mailbox?