Onzekerheid kwelt de burger

We weten het nog niet helemaal zeker, maar het ziet er wel naar uit dat het huidige kabinet zijn normale zittingsperiode uitzit. Zo normaal is dat niet. De laatste keer dat die prestatie geleverd werd, was in 1998 door het eerste kabinet-Kok.

Voor een niet-onbelangrijk deel is de stabiliteit van het huidige kabinet toe te schrijven aan de persoon van premier Rutte, die voortdurend een grenzeloos optimisme uitstraalt. Waarbij natuurlijk ook gezegd moet worden dat coalitiegenoot PvdA steeds zo laag stond in de peilingen dat die partij geen belang had bij een kabinetscrisis en vervroegde verkiezingen.

Het kabinet begon in een economische recessie die noopte tot forse bezuinigingen. Inmiddels is er weer sprake van economische groei en kan het kabinet de burger allerlei financiële voordeeltjes bezorgen. Op de eenverdieners na gaat iedereen erop vooruit. Althans over het geheel genomen. De koopkrachtplaatjes zijn niet altijd representatief voor iemands individuele situatie.

Je hebt de economie als kabinet natuurlijk niet echt in de hand, maar op zich is dit een uitgekiende politieke strategie. Aan het begin van de kabinetsperiode de pijnlijke operaties en naarmate de verkiezingsdatum in zicht komt de aantrekkelijke dingen. Na het zure komt het zoet!

Toch is niet te verwachten dat de verkiezingen in maart winst voor de regeringspartijen zullen opleveren. De PvdA moet op een forse nederlaag rekenen. In de peilingen staat ze ver onder het dieptepunt van 2002, toen de partij onder leiding van Melkert de helft van haar zetels kwijtraakte. Een groot deel van de arbeiders ziet tegenwoordig meer heil in de SP. Of in de PVV.

Maar ook de VVD staat op verlies. Zij kan echter rekenen op de premiersbonus. Bovendien zou het weleens zo kunnen zijn dat veel kiezers per se willen voorkomen dat Wilders de grootste wordt en daarom hun stem op Rutte uitbrengen. De zwevende kiezers vormen tegenwoordig de grootste partij en juist zij laten zich vaak door dit soort opportunistische motieven leiden.

Geld en goed

Een groeiende economie, een sterk verminderd begrotingstekort, een langzaam teruglopende werkloosheid, een forse opleving op de woningmarkt, het zijn allemaal zaken die in de aanloop naar de verkiezingen van 2017 onbetwistbaar zijn. In hoeverre ze de verdienste zijn van het kabinet is nog weer een andere zaak. De vraag is ook of de kiezer zich daardoor bij zijn stemkeuze zal laten leiden.

Bij de verkiezingen zijn immers niet alleen sociaal-economische kwesties aan de orde. Dat is terecht. Natuurlijk, zowel voor de overheid als voor de huishoudens geldt dat de noodzakelijke uitgaven ook betaald moeten worden. En werkloosheid is niet alleen economisch nadelig, maar ook een zedelijk kwaad. Maar er is meer dan geld en goed.

Kiezers die met de Bijbel rekenen, hebben reden te over om kritisch te zijn over het kabinetsbeleid. Of het nu om de zondagsrust gaat of om de fiscale behandeling van het kostwinnersgezin. Rutte II is zonder meer een seculier kabinet.

In brede kring geldt dat de forse toestroom van asielzoekers vorig jaar veel emoties losmaakte. En hoe gaan we om met de islam en het onloochenbare gevaar van het islamitisch terrorisme? Wat is de identiteit van Nederland? Is Europa een bedreiging van onze vrijheid, of juist een garantie voor onze welvaart en veiligheid? Veel meer dan vroeger staan deze vragen centraal in de politieke discussie.

Onzekerheden

Dergelijke onzekerheden zijn van grote invloed op het leven en samenleven van mensen. Onmiskenbaar zijn die onzekerheden de afgelopen decennia toegenomen, ook op sociaal-economisch gebied. Dat beïnvloedt duidelijk het gedrag van mensen in het stemhokje.

In de naoorlogse jaren zijn we vertrouwd geraakt met de gedachte dat de welvaart voortdurend zou toenemen. Af en toe misschien eens een kleine recessie, maar in principe ging de lijn omhoog. Wie z’n best deed, kon stijgen op de maatschappelijke ladder en zijn kinderen zouden het later vast nog weer beter hebben. Dat optimistische beeld is duidelijk verstoord.

Een groeiend aantal mensen (vooral jongeren) kan tegenwoordig geen vaste baan krijgen. Vroeger was het een normale zaak dat je, eventueel na een proeftijd, daarvoor in aanmerking kwam. Dat gaf maatschappelijke zekerheid.

Opereren als zzp’er is in de huidige tijd voor tal van mensen een uitdaging en voor niet weinigen een noodoplossing. Het vangnet van de sociale voorzieningen is ingeperkt. Pensioenen stonden vroeger zo vast als een huis, maar nu hoor je steeds over een dreigende korting op de uitkeringen. De AOW-gerechtigde leeftijd gaat steeds verder omhoog.

Je moet wel zo ongeveer niets meer kunnen om in aanmerking te komen voor een plaats in het bejaardenhuis. Ook het eigen risico in de zorg wordt door velen verfoeid. Bij het vroegere ziekenfonds had je dat niet.

Open grenzen zijn in veler oog iets gevaarlijks in plaats van iets positiefs. Wat komt er op die manier allemaal hierheen? Polen en Roemenen pikken onze banen in, en hoe kunnen wij ooit de concurrentieslag met China winnen?

Aanslagen van islamitische terroristen zijn een andere vorm van onzekerheid. Weliswaar is Nederland tot dusver nagenoeg buiten schot gebleven, maar blijft dat ook zo? In ieder geval hebben we met Marokkaanse jongeren heel wat te stellen en vragen de Turken tegenwoordig ook de nodige aandacht. Vroeger was dat allemaal niet aan de orde. Nu dreigen we ons land kwijt te raken. Zeker als er onbeperkt (islamitische) asielzoekers worden toegelaten.

Schijnzekerheid

Al dergelijke onzekerheden beïnvloeden de opstelling van mensen. De een is daar gevoeliger voor dan de ander. De ene groep is ook kwetsbaarder voor deze onzekerheden dan de ander. Het is voor veel mensen moeilijk om de zaken in de juiste proporties te zien.

Er is inderdaad reden om zich grote zorgen te maken over het islamitisch terrorisme. Maar is men de tijd vergeten dat het terrorisme van de IRA, ETA, Baader-Meinhofgroep, de Rode Brigades, Palestijnen en de Molukse treinkapers ons voortdurend opschrikte? Bovendien hebben we ten tijde van de Koude Oorlog decennialang geleefd in de schaduw van de vernietiging door een nucleaire aanval. Het verleden lijkt vaak mooier dan het was.

In heel Europa zijn rechts-populistische partijen in opmars. Donald Trump in Amerika kun je daar ook toe rekenen. Zij beloven zekerheid voor mensen die zich door de hedendaagse ontwikkelingen bedreigd voelen. De gevestigde partijen hebben voor hen hun geloofwaardigheid verloren.

Het wegvallen van politieke ideologieën en religieuze bindingen heeft geleid tot een grote versplintering. Men heeft geen vertrouwen meer in de politiek en evenmin in andere instituties. Mensen voelen zich niet meer vertegenwoordigd. Vandaar dat het representatieve stelsel onder vuur ligt en de roep om referenda weerklinkt.

Veel mensen hebben een lage frustratietolerantie. Men neemt het niet langer. Wie die protesten adequaat weet te verwoorden, heeft al gauw een grote groep aanhangers. Voor zolang het duurt tenminste.

Moet hier ook niet beklemtoond worden dat het ware welzijn en de echte zekerheid buiten God en Zijn dienst niet te vinden zijn? Een toename van de welvaart maakt mensen niet meer gelukkig en tevreden. Al onze vermeende en beoogde zekerheden verdampen in het licht van de eeuwigheid.

Dat neemt niet weg dat je dankbaar kunt zijn voor een politiek bestel dat tot op zekere hoogte recht en orde weet te handhaven. Wie in de wereld rondkijkt, ziet immers veel voorbeelden van hoe het stukken minder kan.

Onzekerheid kwelt de burger

Opinie

RD.nl in uw mailbox?