In het witte kerkje klonken de psalmen van Datheen

De afrit Kruiningen-Yerseke komt in zicht. Links van de snelweg zien we de boerderij van mijn opa en oma al liggen. Er gaat een klein gejuich op in de volgepakte auto. Als we het erf op rijden, worden we begroet door hondengeblaf uit de schuur en door het gegak van de ganzen, die ook prima als waakhond fungeren.

Oma’s bloementuin ligt er zoals altijd prachtig bij. „Oma’s afgodjes”, noemt opa die weleens plagend, vanwege de vele uurtjes die ze besteedt aan het onderhoud van de tuin.

Uit de openstaande keukendeur komt de geur van sudderlapjes die al de hele morgen op het vuur staan. Twaalf uur, tijd voor de warme maaltijd. We kunnen meteen aanschuiven.

Unimog

In de jaren zeventig en tachtig speelde dit tafereel zich talloze keren af. Vele vakanties brachten we (mijn ouders, mijn vier zusjes en ik) door op Hof Strodorp aan de Schapenweg in Kruiningen.

We vermaakten ons prima in en om de boerderij. Op zonovergoten vakantiedagen zwommen we in de Oosterschelde of bij Vlake in het Kanaal door Zuid-Beveland. Als er een boot aankwam, moest je wel zorgen dat je aan de kant was, anders kon je worden meegezogen.

Als we opa lief aankeken, spande hij het paard voor het rijtuigje en gingen we „een ennetje rie-en.” Of we vergezelden hem tijdens de vele ritten met zijn Unimog, een merkwaardige kruising tussen een jeep en een tractor. In de enorme open laadbak vervoerde hij van alles: suikerbieten, uien, dieren, kleinkinderen.

Iedereen in het dorp kende opa. Alle mensen groetten elkaar op straat, met half opgeheven arm en losjes gestrekte wijsvinger. „Heui.” Overal waar hij kwam, stond de koffie klaar. Lang bleef hij echter nooit, want hij had nog veel te doen en om twaalf uur was het etenstijd.

Na de maaltijd kwam steevast de vertrouwde zwarte Bijbel in de Statenvertaling op tafel en opa’s leesbril uit de koker. Daarna vouwden we onze handen en ging hij voor in gebed. Met eerbiedige, zelfgekozen woorden zocht hij contact met de Eeuwige in dankgebed en voorbede.

Huiselijk

Op zondag verwisselde opa zijn werkkleding voor zijn nette pak en trok oma haar zondagse jurk aan. Vaak liepen we de paar kilometer naar het lieve witte kerkje van de gereformeerde gemeente in het dorp. Onderweg werd de drom mensen steeds dichter. In de kerk schoven we aan in de bank tussen ooms, tantes en een hele sliert neefjes en nichtjes. We zongen uit die wonderlijke psalmberijming van Datheen, met haar vreemde tussenwoordjes om het ritme maar te laten kloppen.

„Die niet en gaat in der godlozen raad,

Die op den weg der zondaars niet en staat,

En niet en zit bij de spotters onreine;

Maar dag en nacht heeft in Gods wet alleine

Al zijnen lust, ja spreekt daarvan eenpaar;

Die mens is welgelukzalig voorwaar.”

De oude dominee preekte een uurtje en bad een kwartier. De woorden gingen langs me heen, maar ik voelde me er thuis en veilig. Als opa voor me zat, keek ik naar zijn bruine, verweerde nek en probeerde ik het lijnenpatroon te volgen dat boven de kraag van zijn zwarte jasje uitkwam. Op gezette tijden werd er een rol pepermunt of Fruitella doorgegeven in de rij.

Bij het uitgaan van de kerk had je tijd om de organist even te bekijken. Soms was het mijn oom, die altijd op zijn sokken speelde, om de pedalen beter te kunnen bedienen. Dat gaf de kerkdienst een prettig huiselijk tintje.

Psalm 116

De laatste keer dat ik er een dienst bijwoonde, moet in 2004 geweest zijn, bij de begrafenis van oma. Opa was haar een paar maanden eerder voorgegaan. Hun laatste jaren hadden ze doorgebracht in een kleine woning in het dorp waar alles gelijkvloers was. Af en toe kwam ik er nog, nu met man en kinderen. Opa kon de Friese naam van onze oudste maar niet onthouden en sprak hem aan met Dirkje. Dat vond iedereen prima, want opa klaagde niet en berustte in de beperkingen die de ouderdom meebracht. „Me zien hlad versleet’n” (we zijn helemaal versleten), was zijn nuchtere samenvatting van de situatie.

Opa en oma leefden in geloof en vertrouwen op God. Maar altijd bleef daar ook de onzekerheid, het uitzien, hopen en bidden om bekering. Ik weet niet of ze ooit de zekerheid van het geloof gekend hebben. Maar ik geloof vast dat ze op dit moment juichen voor Gods troon.

Toen ik oma in haar roze doodshemd zag opgebaard in de kist, haar lichaam oud en versleten (dat beeld ben ik nooit vergeten), dacht ik aan Psalm 116.

„D’ eenvoudigen wil God steeds gadeslaan;

’k Was uitgeteerd, maar Hij zag op mij neder.

Keer, mijne ziel, tot uwe ruste weder:

Gij zijt verlost; God heeft u welgedaan.”

Tijdens de begrafenisdienst liet ik mijn blik door de kerk gaan. Ooms en tantes die ouder en grijzer geworden waren. De neven en nichten hadden inmiddels hun eigen gezinnen gesticht. Slierten kinderen in opeenvolgende leeftijden, keurig in de kleren, met bungelende beentjes in de kerkbank. De tijd was doorgegaan, maar leek tegelijk stil te staan.

En nu lijden deze gezinnen onder de gebeurtenissen waar de kranten vol mee staan. De geest van liefde en bezonnenheid heeft plaatsgemaakt voor een geest van wantrouwen en verdeeldheid. Ik vraag me af hoe dit kon gebeuren en hoe het zal gaan. En ik ben blij dat mijn lieve opa en oma dit niet hoeven mee te maken. Opa zou zeggen: „’t Is glad verschrikkelijk.”

In het witte kerkje klonken de psalmen van Datheen

Opinie

RD.nl in uw mailbox?