Identiteit Siriz mag geen reden tot zorg zijn

De subsidiëring aan hulpverlener Siriz was de afgelopen maanden in het nieuws in het kader van de vast te stellen begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Onder andere de Groene Amsterdammer en EenVandaag meldden na onderzoek dat Siriz geen neutrale hulpverlening zou bieden aan ongewenst zwangere vrouwen die om hulp vragen. Subsidies zouden in het vervolg niet meer aan Siriz verleend moeten worden. Inmiddels heeft de coalitie een akkoord bereikt. Siriz mag gewoon meedoen met de aanbestedingsronde. Wel gaat Blokhuis bij alle deelnemers langs om afspraken te maken over hun uitingen in het maatschappelijke debat over keuzemogelijkheden van onbedoeld zwangere vrouwen.

Bij de ontstane discussie zijn (juridische) kanttekeningen te plaatsen. Er lijken zich twee visies ontwikkeld te hebben. Enerzijds wordt gezegd dat overheidsgelden neutraal besteed moeten worden. Met een beroep op een chatgesprek met Siriz –doorgaans met verwijzing naar de banden tussen Siriz en de christelijke (pro-life) VBOK– betogen Kamerleden van Groenlinks en PvdA dat Siriz haar subsidie niet neutraal besteedt en de subsidie dus maar ingetrokken moet worden. Anderzijds wordt gesteld dat geen enkele organisatie niet gekleurd is en dat persoonlijke drijfveren van een organisatie niet de reden kunnen zijn om subsidies in te trekken.

Moeizame voorwaarde

De achterliggende vraag in deze discussie is of de gedachte dat overheidsgelden neutraal besteed moeten worden een juridisch verdedigbare eis is. Om hier meer zicht op te krijgen, is het goed om de systematiek van subsidieverlening uit te werken.

De algemene regels over subsidieverlening zijn vastgelegd in de Algemene wet bestuursrecht (Awb). De specifieke wettelijke basis is in andere wetten te vinden. Voor VWS-subsidies ligt de basis in de Kaderwet VWS-subsidies. In deze wet en verwante regelgeving zijn bovendien de voorwaarden geregeld die van toepassing zijn op de subsidies.

Nergens in deze wet- en regelgeving is terug te vinden dat de hulpverlening in levensbeschouwelijk opzicht neutraal moet zijn. Dat zou ook een moeizame voorwaarde zijn, omdat het de vraag is of die neutraliteit bestaat. Niet voor niets kenmerkt het Nederlandse landschap op maatschappelijk terrein –zeker ook van zorg en welzijn– zich door de benadering: laat ”de samenleving” vooral zelf opstaan om instellingen in het leven te roepen (die voor publieke taken gesubsidieerd worden). En of dit dan instellingen worden met een meer of minder uitgesproken levensbeschouwelijk gefundeerde identiteit moeten we dan ook aan de samenleving overlaten.

In Nederland bestaat ”neutraal zijn” dus niet: op veel terreinen wordt zoveel mogelijk elke organisatie die zich aandient een plek gegund, of de levensbeschouwing nu christelijk, islamitisch, joods, humanistisch of anderszins is. Een dergelijke identiteit blijkt binnen een organisatie vaak te functioneren als een gezamenlijke drijfveer en een innerlijke verankering van een respectvolle benadering van cliënten.

Kiezen

Nu deze organisaties allemaal naast elkaar kunnen en mogen bestaan, zorgt dit voor een landschap waarin elke Nederlander kan kiezen wat het beste bij hem of haar past.

In het zorglandschap betekent dit bijvoorbeeld dat elke patiënt de hulpverlener kan kiezen die past bij zijn of haar identiteit of levensbeschouwing. En in zoverre er op het terrein van voorlichting bij ongewenste zwangerschappen een (christelijke) organisatie als Siriz actief is, weerspiegelt dit kennelijk een maatschappelijke behoefte (of op zijn minst: tevredenheid met deze situatie). Voor cliënten die een dilemma ervaren, kan een organisatie vanuit een dergelijke levensbeschouwelijke ethiek een belangrijke meerwaarde bieden.

Groot goed

Het feit dat Siriz vanuit een christelijke identiteit werkt, is dus geen reden tot zorg. Het is een groot goed dat in Nederland de vrijheid aan de hulpvrager gelaten wordt. Op die manier wordt bovendien optimale zorgverlening gewaarborgd. Dat dit voor Siriz werkt, blijkt uit het grote aantal hulpvragen dat de organisatie krijgt en de hoge waardering voor de geboden hulp. De vraag naar innerlijke zekerheid over de keus en het wijzen op alternatieven vormen niet meer dan een logisch en wettelijk verplicht onderdeel van de voorlichting en de keuzebegeleiding.

De kabinetsafspraak is dus een gelukkig resultaat: neutraliteit is geen extra voorwaarde geworden. Natuurlijk mag en moet de vraag wel altijd worden gesteld of de hulp die geboden wordt goed is. Om dat te beoordelen, zijn de kwaliteitsstandaarden opgesteld. De extra opdracht aan staatssecretaris Blokhuis kan in feite niet méér inhouden dan dat de keuzehulpaanbieders het spectrum aan mogelijkheden bij een ongewenste zwangerschap moeten benoemen – en dat was ook voorheen het geval. Zo blijft levensbeschouwelijk profileren mogelijk.

De auteurs zijn beiden werkzaam bij BVD advocaten, respectievelijk als advocaat en als juridisch medewerker.

Identiteit Siriz mag geen reden tot zorg zijn

Opinie

RD.nl in uw mailbox?