Eenzijdige voorlichting dagbladen leidde tot oprichting RD

Vorig jaar is de Reformatie uitgebreid herdacht. Dit jaar staat in het teken van 100 jaar SGP en 400 jaar synode van Dordrecht. Mogelijk zullen minder RD-lezers zich realiseren dat vijftig jaar geleden, op 19 januari 1968, de Stichting Reformatorische Publikatie (SRP) formeel werd opgericht. Ruim drie jaar later richtte deze stichting het Reformatorisch Dagblad op. Dit jubileum biedt de kans om stil te staan bij de vragen: Waarom verscheen het eerste nummer op 1 april? En waarom werd de naam Reformatorisch Dagblad?

In de jaren zestig leeft er onvrede onder gereformeerden van allerlei snit. Dit komt door de maatschappelijke ontwikkelingen in die tijd: veel mensen zeggen de kerk vaarwel, traditionele opvattingen over orde en gezag verliezen aan invloed en morele opvattingen over huwelijk en seksualiteit veranderen snel. Dagblad Trouw vaart mee op de golven van deze veranderingen en opent discussies over bijvoorbeeld de status van de zondag.

Veel bevindelijk gereformeerden moeten hier niets van weten. De polio-uitbraak in Elspeet (1966) en de denigrerende manier waarop de pers hiervan verslag doet, is de druppel die de emmer doet overlopen. Vijf jongemannen van de plaatselijke SGP in Driebergen slaan de handen ineen.

Op 21 november 1966 overleggen ze met elkaar. Ze stellen een tekst op waarin ze wijzen op de „eenzijdige voorlichting” door de bestaande dagbladen. De pers is vijandig tegenover diegenen die willen leven volgens de „aloude reformatorische beginselen.” Hiertegen moet een dam opgeworpen worden.

Hun tekst sturen ze naar tientallen predikanten en andere vooraanstaande personen uit de gereformeerde gezindte. De meesten reageren positief. Vervolgens winnen de vijf advies in bij journalisten en uitgevers, mensen die weten hoe je een krant maakt.

SGP

Op 19 januari 1968 wordt de SRP opgericht en treden de initiatiefnemers, intussen een man of vijftien, in de openbaarheid. Het is immers zaak om geld bij elkaar te krijgen en abonnees te werven voor het aanstaande dagblad. Daarom worden voorlichtingsbladen gepubliceerd met daarin voorbeeldartikelen en informatie over de voortgang van het initiatief. Er verschijnen echter meer voorlichtingsbladen dan gedacht.

In 1967 blijkt er namelijk nog een initiatief te bestaan van conservatieve hervormden en gereformeerden die een krant willen oprichten. Ds. J. H. Velema is de spil van deze groep. Er vinden talloze gesprekken plaats tussen de beide groepen. Een belangrijk verschil is dat de SRP hecht aan de theocratie, terwijl Velema en de zijnen daar niets van moeten hebben. Zij gaan hun eigen weg en richten in 1970 het opinietijdschrift Koers op.

Daarnaast wordt met vertegenwoordigers van de SGP gesproken. De verwantschap met deze partij is groot, maar hoe verhouden beide organisaties zich tot elkaar? De uitkomst is dat de SGP het initiatief steunt maar dat de krant onafhankelijk van de partij opereert. Als het RD op 1 april 1971 voor het eerst verschijnt, schrijft het SGP-partijblad De Banier dat dit persorgaan ongetwijfeld „trouwer dan Trouw voorlichten” zal over de SGP.

In de tussentijd spreken de initiatiefnemers in hun brieven naar elkaar steeds vaker over „het” reformatorisch dagblad in plaats van „een” reformatorisch dagblad. Deze naam lijkt onbewust een begrip te worden. In de archieven is amper een spoor van discussie over de naam te vinden. Er is één aanwijzing: een getypte notitie met een aantal mogelijke namen. Twee hebben betrekking op de dam die de krant wil zijn: De Dam en De Stuwdam. Andere namen zijn Ontwaakt, Terug en Het Baken.

Boven aan het lijstje prijkt echter Reformatorisch Dagblad. Er staat bij geschreven: „Het enige bezwaar tegen de eerste naam is dat die wat lang is (zeven lettergrepen).” Maar blijkbaar is dit een overkomelijk bezwaar.

1 april

Vanaf 1 april 1971 is immers sprake van het Reformatorisch Dagblad. Veel mensen lijken te denken dat deze datum destijds niet toevallig gekozen is. Op 1 april 1572 namen de watergeuzen Den Briel in en op 1 april 1872 richtte Abraham Kuyper De Standaard op. De datum verwijst naar (een van) deze gebeurtenissen, zo is de gedachte.

De historische bronnen leveren hiervoor echter geen enkel bewijs. Sterker nog: tijdens de voorbereidingen spreken de initiatiefnemers geregeld de hoop uit dat het niet lang meer zal duren voordat de krant verschijnt. Zo nu en dan wordt zelfs een datum genoemd, zoals 1 januari 1970.

In de laatste maanden van 1970 wordt duidelijk dat het blad er komt. Na overleg met Wegener, het concern dat het RD zal gaan drukken, kiest men voor 1 april. Van enige symboliek is geen sprake. Wegener wil namelijk beginnen op de eerste dag van een kwartaal. 1 januari lijkt wat aan de vroege kant, waardoor 1 april 1971 in beeld komt. Dat het zover is gekomen, is dankzij het werk van de SRP.

De auteur is verbonden aan de VU en de CHE en werkt aan een promotieonderzoek naar de geschiedenis van het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad.

Eenzijdige voorlichting dagbladen leidde tot oprichting RD

Opinie

RD.nl in uw mailbox?