De slachtofferrol gaat je niet helpen

Een grappig effect van dit verschijnsel is dat anderen zich dan weer uitgedaagd voelen om er iets van te vinden: studenten moesten eens beseffen wat een voorrecht het is om te mogen studeren. Onderwijzers moeten niet klagen: in het bedrijfsleven is het ook druk. Zwarten moeten niet zo gevoelig zijn. Hoogbegaafden moeten zich niet aanstellen.

Ook dat mag. Je mag er iets van vinden en een oordeel uitspreken, maar je hebt je dan wel ongemerkt in een ouderrol laten drukken: de rol van een kritische of bezorgde ouder. Daardoor waant hij zich nog meer slachtoffer. Enzovoort.

Tijdens mijn loopbaan ervaar ik steeds sterker de kracht van een volwassen benadering. Volwassen: nuchter, nieuwsgierig, feitelijk en onbevangen. Ik wil dit illustreren op twee verschillende werkterreinen waarbij ik direct betrokken ben.

In het onderwijs is het krachtig om de leerling gelijkwaardig te benaderen. Zeker de wat oudere leerling. Als hij klaagt of zijn werk niet doet: wees nuchter, objectief, nieuwsgierig en zet de feiten op een rijtje. Als je vanuit de ouderpositie reageert, duw je de leerling in een kindrol. Des te meer jij gaat duwen, des te meer weerstand er geboden wordt. Hoe actiever jij bent, des te passiever de leerling wordt. Is dat wat je wilt?

Verwar een volwassenebenadering niet met een softe benadering. Een volwassenebenadering doet een sterk appel op realiteitszin: jij hebt je lessen goed voorbereid, dan mag je van een leerling ook iets verwachten. In het gebouw van de Gomarus Scholengemeenschap waar we al jaren kinderevangelisatie doen, hangt de poster ”Notice to all students”, die deze volwassenebejegening haarscherp verwoordt. Vertaald staat er iets als: Laat je excuses achter bij de deur. Als je je huiswerk niet hebt gemaakt, geef dat gewoon toe. Als je een opdracht niet begrijpt, vraag om hulp. Als je je repetitie niet hebt geleerd, accepteer je cijfer en besluit het de volgende keer beter te doen. Lap je de regels aan je laars, aanvaard dan de consequenties. Ik ben hier om je te onderwijzen, te helpen groeien en te inspireren. Daar sta ik voor. De rest is ”up to you”!

Sinds enkele jaren ben ik direct betrokken bij Adxpert, een bedrijf dat onder andere arbodienstverlening verzorgt. Ook bij gesprekken met zieke werknemers is een gelijkwaardige benadering het meest effectief. Nu de nieuwe Arbowet binnenkort gehandhaafd gaat worden, mag het gesprek al helemaal niet meer gaan over de vraag of en hoe ziek iemand is. Maar daar moet je het als werkgever ook niet over willen hebben.

Als je het idee hebt dat je er iets van moet vinden dat de werknemer (alweer) ziek is, stap je ongemerkt in de ouderrol. Dat maakt je positie zwakker. Veel interessanter is de vraag of de medewerker voldoende mobiel is om naar het werk te komen om in gesprek te gaan. Wanneer denkt hij weer volledig hersteld te zijn? Wat werkt om daar te komen? Uit welke deeltaken bestaat zijn huidige werk en wat kan hij ondanks zijn ziekte wel doen en wat nog niet? Welk vervangend betekenisvol werk kan de werknemer in de tussentijd doen? Laat de werknemer zelf nadenken en beslissen.

En ja, natuurlijk mag je als werkgever deze vragen aan de orde stellen. Een zieke werknemer krijgt immers ook iedere maand zijn salaris op zijn rekening gestort. Als thuisblijven beter werkt, moet je daarvoor kiezen, maar in veel gevallen is het vasthouden van de structuur, het blijven ontmoeten van collega’s en het doen van betekenisvol werk effectiever voor herstel. Doe wat werkt.

Een ouderbenadering roept een kindreactie op, en vice versa. Het aantrekkelijke van een volwassenebenadering is dat deze houding een appel doet op de volwassen kant van de ander.

De slachtofferrol gaat je niet helpen

Opinie

RD.nl in uw mailbox?