Creëer offline-eilanden van rust en stilte

Lang geleden communiceerden we op afstand via brieven en boodschappers. Toen internet begin jaren 90 van de vorige eeuw bruikbaar werd voor de gewone burger, konden we niet vermoeden dat dit zo’n grote impact zou hebben. „Zonder WhatsApp raak ik in een sociaal isolement”, hoor je zelfs.

Per minuut plaatsen ruim 38.000 personen iets op Instagram. Tegelijkertijd loggen er ruim 700.000 mensen in op Facebook. En in diezelfde minuut versturen we 20,8 miljoen berichten via WhatsApp. Dat zijn overweldigende getallen.

Uit onderzoek van Newcom (2017) blijkt dat Instagram en Snapchat een blijvende groei doormaken. Facebook groeit alleen onder ouderen, terwijl de belangstelling van jongeren tussen de 15 en de 19 jaar een daling van 8 procent laat zien. WhatsApp is en blijft het meest gebruikte communicatieplatform. Bijna 60 procent van de gebruikers is dagelijks actief.

Intensief mediagebruik is niet alleen een hobby van jongeren. Een meerderheid van 61 procent van de ouderen tussen de 65 en de 79 jaar gebruikt WhatsApp. We zijn dus massaal online, waarbij opa’s en oma’s belangstellend meeleven met hun (klein)kinderen.

Gezond internetgedrag

De genoemde cijfers roepen gemengde gevoelens op. De één verlangt terug naar communicatie via papier en balpen. Een ander koestert de overtuiging dat mijding geen zin heeft, omdat internet bijna overal 24/7 beschikbaar is. Een derde ziet ethische en morele bezwaren bij het onlineaanbod.

De binnenkomende informatiestroom vraagt in ieder geval om gezonde begrenzing. Want hoewel de offline- en de onlinewereld nauwelijks meer te scheiden zijn, hebben lichaam en geest begrenzing nodig. Eilanden van prikkelvrije ruimte, om tot jezelf te komen. In Amerika noemt men dit ”offline detoxen”, ontgiften van internet.

Wil je als leerling goede resultaten behalen bij een toets, of als volwassene een kloppende belastingaangifte indienen, dan heb je gerichte aandacht nodig. Wie continu wordt afgeleid, mist de focus die nodig is om een (intellectuele) prestatie te leveren. Het vermogen om impulsen te beheersen en aandacht op een specifieke taak te richten, is onmisbaar. De vaardigheden die we hiervoor inzetten noemen we executieve functies.

Grenzen markeren

Binnenstromende berichten, een trillende telefoon en een oplichtend scherm leiden af. Deze prikkels doen een beroep op onze executieve functies. Zijn we in staat prikkels te negeren, of geven we eraan toe? Met name voor pubers met een brein dat bijzonder gevoelig is voor impulsgestuurde reacties is dit een geweldige uitdaging. Leren met een smartphone binnen handbereik vormt voor hen een tegenstelling in zichzelf. Want wie kan de verleiding weerstaan om toch niet even te kijken als het apparaat piepend en trillend om een reactie vraagt? Weg aandacht. Zeg maar dag tegen de voldoende voor wiskunde bij de toets van morgen.

In gesprekken met jongeren valt me op dat ze zich terdege bewust zijn van de uitdagingen die op hen afkomen. Zowel jongeren als hun ouders zijn gevoelig voor een voortdurende stroom van onlineprikkels die het gevoel geven een zinvol (gedeeld) bestaan te leiden. Het helpt jongeren als volwassenen dat volmondig erkennen.

We ondersteunen onszelf en elkaar wanneer we gezonde grenzen markeren tussen de online- en de offlinewereld in ons dagprogramma. Bijvoorbeeld aan de eettafel, in de slaapkamer of tijdens het leerwerk.

Bewustwording

Dr. W. Aalders schreef in zijn boek ”Burger van twee werelden” (1972): „Heel het bestaan is stampende activiteit geworden; heel de wereld stuwende dynamiek. Er is geen rust, geen stilte, geen bezinning meer; alleen arbeid, sabbatsloze arbeid.” Hij besefte niet welke dynamiek zich in de toekomst nog zou ontketenen. Laat de zondag daarom een offline-eiland vormen, waarop we kunnen genieten van de rust die dit met zich meebrengt.

Momenteel bevinden we ons in een periode waarin we uitzien naar Pasen. Deze periode werd in sommige kerkelijke tradities gestempeld door de gewoonte om te vasten. Dit had als doel dat doorbreking van het gewone leefpatroon zou leiden tot aandacht voor bezinning en gebed.

Wellicht kan de tijdelijke markering van een helderder grens tussen de online- en de offlinewerkelijkheid leiden tot eilanden van rust. Een lifestyle-app kan hierbij ondersteunend werken. Bewustwording is namelijk een voorwaarde voor gedragsverandering.

De auteur is programmamanager bij Yona Foundation.

Creëer offline-eilanden van rust en stilte

Opinie

RD.nl in uw mailbox?