Column: Achterlopen als levensstijl

Techniek is vaak een zegen, wie zal het ontkennen? Maar het kan ook anders. Wie de WhatsAppberichten van zoon- of dochterlief inspecteert, kan de moed in de schoenen zinken. Communicatie lijkt verworden tot prietpraat, die de twintig minuten van mijn vader en mijn tante ruim overschrijdt. En het kost niets. Om nog maar te zwijgen van de varianten waarbij grote groepen kunnen meelezen hoe we onze eigen glorie in persoonlijke berichten verpakken. Over afbeeldingen heb ik het maar even niet.

Veel christenen die ik ken, laten zich door de geschetste situatie niet van de wijs brengen. De telefoon is een handig hulpmiddel, een zegen van God voor de mensheid. Met mobiele telefoons en internet gaat het op een goede dag mis voor wie niet oplet. Dus is de oplossing gemakkelijk: we moeten ermee leren omgaan. Daar is nog een mooi woord voor ook: mediaopvoeding. Vroeger moesten we kinderen alleen leren lopen en leren omgaan met tegenslagen, nu ook met socialemediadruk. De bandbreedte van het filter passe men daarbij aan aan de ruimte van het geweten. De wereld is zondig, maar onze ziel is rein bewaard. Zo zit dat.

Toch gaat deze vlieger niet op. Er valt geen duidelijke grens te trekken tussen goed en slecht gebruik van de techniek. Tussen nuttige gesprekken en verslavende communicatie. Techniek breidt onze mogelijkheden uit en dwingt ons in een keurslijf, of we het leuk vinden of niet. Wat we vandaag onacceptabel noemen, accepteren we morgen. Ethische overwegingen komen meestal te laat. Toen mijn tante eenmaal gebeld had, kon ze niet meer terug. Zij en mijn vader gingen minder brieven schrijven. Hun kinderen bezoeken elkaar eens in de twee jaar en sturen elkaar alleen korte e-mails. Wie eenmaal een smartphone heeft, kan ook niet meer terug. Dat hoef ik u vast niet uit te leggen.

Maar wat dan? Mijn oplossing is eenvoudig: achterlopen. Wie als laatste aan een nieuw technologisch snufje begint, heeft de tijd om te bekijken wat het met zijn medemensen doet. En als het toch niets wordt, bespaar je geld, want je hoeft er nooit aan te beginnen. Kinderen die als enige geen WhatsApp hebben, zijn helemaal niet zielig. Ze leren wat groepsdruk is en zullen beter opletten als ze zelf eenmaal zijn uitgerust met een telefoon.

Wat dit betreft heeft de gereformeerde gezindte het met televisie goed gedaan. Met internet en mobiele telefoons veel minder. De spullen zijn veel te mooi geworden; in plaats van achter lopen we voorop. De cultuurpessimisten onder ons die zeggen dat we moderne technologie aan ons voorbij moeten laten gaan (bestaan ze nog wel?), hebben ongelijk. Uiteindelijk doen we mee. Maar we kunnen ons nog wel verdiepen in wat techniek met ons doet. En dat kan maar op één manier: tijdelijke ascese. Digitale zelfkennis ontstaat alleen in het gemis. Dat alleen zou nog te weinig zijn; achterlopen heeft ook uitstraling naar anderen. Het zal soms irritant zijn, maar het levert ook vragen op. Morrelen aan vanzelfsprekendheden van gearriveerde burgers is nog niet de slechtste activiteit van reformatorische christenen anno nu. Wie weet wat voor goede gedachten dat kan oproepen of welke kansen het kan geven om verhalen te vertellen over wat leven echt is.

Deze benadering geeft bovendien veel vrijheid, ook niet te versmaden in een sector die gevoelig is voor groepsdruk. Wie echt niet zonder smartphone kan, kan nog altijd geen WhatsApp nemen. Of geen Facebook, niet twitteren, geen LinkedIn. Of een kapot schermpje niet laten repareren. Mogelijkheden te over. Kies bij voorkeur iets wat het meeste pijn doet, dat zal het meeste opleveren. Het enige wat echt verboden is, is om de eerste te zijn in je omgeving met een nieuw type telefoon.

En wie toch aan alles meedoet, hoeft zich niet lang schuldig te voelen. Met moderne techniek is er telkens weer wat anders. Al heel snel komt er een nieuwe kans. Achterlopen kan altijd.

Aart Nederveen werkt als klinisch fysicus bij de afdeling radiologie van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam.

Column: Achterlopen als levensstijl

Opinie

RD.nl in uw mailbox?