Bert van Stam speelt lichte muziek in de kerk van dr. Aalders

Het is papadag voor Bert van Stam (30), dus mag de baby in de buikzak mee naar het interview. Het gesprek vindt plaats in de Maranathakerk in Den Haag, waar Van Stam sinds 2018 hoofdorganist is. Het jongetje speelt lief op een kleed op de grond, terwijl de vader vertelt. „Ik werk vier dagen in de week als softwareontwikkelaar, en drie dagen als musicus. De Maranathakerk is een gemeente waar muziek en liturgie veel aandacht krijgen. Dat merk je in de orde van dienst: die is heel klassiek opgebouwd. Standaard wordt hier het nieuwe Liedboek uit 2013 gebruikt.”

Voor Van Stam is de muziek in gaan geen bewuste keus geweest, zegt hij. „Het is meer vanzelf zo gelopen. Bij ons thuis vroeger, in Oud-Beijerland, stond een orgel. Ik ben de jongste, en de meesten van mijn oudere broers en zussen hadden orgelles. Met die lessen ben ik nooit gestopt. Zo kwam ik terecht op de vooropleiding van het conservatorium in Rotterdam. Aan dit conservatorium heb ik vervolgens orgel gestudeerd: eerst de bachelor bij Bernard Winsemius, toen de master bij Ben van Oosten. Verder heb ik improvisatie gedaan bij Hayo Boerema. Nog steeds krijg ik regelmatig les van hem op het orgel van de Laurenskerk in Rotterdam. Ik laat hem ook mijn composities zien. Aan componeren besteed ik ongeveer de helft van mijn tijd als musicus. Naast orgel aan het conservatorium heb ik civiele techniek in Delft gestudeerd.”

Gebeden

Opvallend in de Maranathakerk is de ronde boog boven de apsis (halfronde ruimte), het liturgisch centrum. Op die boog staan de woorden: „Zie, Ik ben met u al de dagen tot aan de voleinding der wereld.” De Bijbelwoorden gaan terug tot de late jaren veertig van de twintigste eeuw, toen dr. W. Aalders er predikant was. De bekende auteur drukte een groot stempel op de liturgie en de inrichting van het gebouw, weet Van Stam. „Aalders liet knielbanken installeren en stelde een cantorij in. De kansel verdween naar de zijkant van het liturgisch centrum en de avondmaalstafel werd permanent opgesteld, in het midden van de apsis. Woord en sacrament hoorden volgens hem bij elkaar. Ook de Bijbeltekst op de boog heeft hij uitgekozen. Uniek aan de kerkdiensten in de Maranathakerk is dat de gebeden worden uitgesproken vanuit de voorste banken, te midden van de kerkgangers. Ze worden op die manier als het ware door de gemeente gedragen. Het drempelgebed wordt gedaan door de ouderling, het smeekgebed door de predikant en aan het eind de voorbeden door de diaken.”

In de Maranathakerk is Adriaan C. Schuurman cantor-organist geweest, en na hem dr. Arie Eikelboom „Ik heb dus twee illustere voorgangers”, zegt Van Stam. „In deze traditie is de muziekbeoefening steeds gebleven. Ik heb in deze gemeente een serieuze aanstelling, want er wordt behoorlijk veel aan muziek en liturgie gedaan. Er zijn vaak drie momenten in de dienst waarop ik literatuur speel. Per jaar zijn er vijf cantatediensten. Die worden door de gemeente erg gewaardeerd.”

Al voordat Van Stam organist werd van de Maranathakerk, liep hij met het plan rond een cd op te nemen, zegt hij. „Ik wilde een hoogwaardige orgel-cd maken, die tegelijk toegankelijk is voor mensen die niet gewend zijn naar orgelmuziek te luisteren. Daarom zijn de stukken op de cd allemaal vrij kort. Er staan composities op van Johann Sebastian Bach, maar bijvoorbeeld ook van de eigentijdse componist Michael Schütz. Eigenlijk alle muziek die ik heb gekozen is licht verteerbaar. Weliswaar heeft de muziek van Radulescu een modern klankidioom, maar ik denk dat ook deze compositie mensen wel aanspreekt, omdat Radulescu duidelijk een bepaalde sfeer neerzet.”

Lichte muziek en kwaliteit

Van Stam heeft zijn cd de naam ”Sprezzatura” gegeven. „Dit Italiaanse woord is lastig te vertalen. Je zou het kunnen omschrijven als gracieus, en het heeft ook met virtuositeit te maken. Het gaat om virtuoze kunst die natuurlijk overkomt op de hoorders. Daarmee wil ik aantonen dat goed in het gehoor liggende muziek en kwaliteit elkaar niet uitsluiten. Ik heb bewust stukken gekozen waarvan ik denk dat ze niet gaan vervelen. Het is geen dertien-in-een-dozijnmuziek. Je ziet weleens bij andere toegankelijke muziek dat eenzelfde idee tachtig keer terugkomt.”

De keus voor het werk van Michael Schütz is een statement. De hedendaagse kerkmusicus Schütz schreef ”Pop-Stücke für Orgel” die geënt zijn op de hedendaagse popmuziek. Van Stam nam diverse van deze nummers op. „Ik ben een paar keer bij Schütz langsgeweest in Duitsland”, vertelt de Haagse organist. „Ik had zijn muziek ontdekt en dacht toen: van die man kan ik meer leren. Je krijgt tijdens de orgelopleiding niet echt te maken met lichte muziek. Precies daarin is Schütz een ster. Hij is medeauteur van het ”Handbuch Popularmusik”, een naslagwerk waarin allerlei stijlen uitgebreid terugkomen. Schütz is in Duitsland een pionier. Net als bijvoorbeeld Liselotte Kunkel. Zij schrijft jazzy bewerkingen van klassieke kerkliederen.”

Van Stam merkt dat de stijlen van de lichte muziek nog niet gangbaar zijn in de orgelwereld. Voor lichte muziek op orgel bestaat onder veel organisten koudwatervrees. Van Stam: „Het gaat om een andere stijl, dat zijn we niet gewend. Er wordt dan gezegd dat het slechte muziek is: laat dat maar andere mensen op de piano doen. Of als men lichte muziek wil, wordt er meteen gekozen voor een band. Dan staat het orgel buitenspel: een gemiste kans.”

Film

Op de cd van Van Stam staan de nummers niet in historische volgorde, maar meer door elkaar heen. „Ik wilde het hele album onderhoudend maken en ervoor zorgen dat elk nummer een contrast was met het voorgaande”, legt hij uit. „Op een concert doe ik dat ook graag, zodat je niet een halfuur dezelfde muziek speelt. Op mijn cd zie je bijvoorbeeld de muziek van Bach drie keer terugkomen. Dus niet: een blok met muziek van Bach en dan de rest, maar afwisselend.”

Naast zijn baan als ICT’er geeft Van Stam zo’n zes, zeven concerten per jaar, in Nederland en het buitenland. „In mijn studie en bij de concoursen waar ik finalist was heb ik veel buitenlandse collega’s ontmoet. Via dit soort contacten kom ik aan concerten in het buitenland. In mijn concerten werk ik graag samen met anderen. Zo geef ik volgend jaar een leuk concert met een fluitist. Ook andere kunstvormen als dans of film komen aan bod. In december verzorg ik met de organist Geerten Liefting een concert naar aanleiding van een stomme film.”

Romantische muziek

Op zijn volgende cd wil Van Stam grote romantische werken van Vierne en Reger opnemen. „Verder ga ik een aantal composities uitgeven. Voor een deel zijn dat koraalvoorspelen die hier in de Maranathakerk zijn ontstaan.”

De cd ”Sprezzatura” kan besteld worden via www.valeurajoutee.eu

Bert van Stam speelt lichte muziek in de kerk van dr. Aalders

Muziek

RD.nl in uw mailbox?