Noorwegen bouwt eerste scheepstunnel ter wereld

Het ruige Noorse fjordenlandschap is de nachtmerrie van menige schipper. Talloze bergruggen steken vanuit de Noorse kust als uitgestrekte vingers de zee in. Daartussen, via de fjorden, zoeken kustvaarders en cruiseschepen hun weg van zuid naar noord en andersom.

Op die route is vooral het schiereiland Stadlandet een groot obstakel. Bijna de hele reis langs de Noorse kust kunnen de schepen tussen de hoog oprijzende bergen door laveren; maar om het schiereiland te passeren moeten ze even de Atlantische Oceaan op. Daar komen ze terecht in woelig water, extreem hoge golven en verraderlijke zeestromingen. Het stormt er ruim honderd dagen per jaar.

De bocht om het schiereiland is het gevaarlijkste deel van de Noorse kust. Er gebeuren tal van ongelukken en bijna-ongelukken. Om die reden gaat goederentransport tussen de steden Bergen in het zuiden naar Alesund in het noorden meest per vliegtuig of over de weg.

Duitsers

De problemen met de scheepvaart rond het schiereiland Stadlandet zijn niet van vandaag of gisteren. Al in 1870 werden de eerste plannen geopperd om de bocht af te snijden met een scheepstunnel dwars door het schiereiland.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkten de Duitsers een plan uit om een tunnel te bouwen op exact dezelfde locatie die daarvoor vandaag de dag in beeld is. De oorlog duurde echter niet lang genoeg om dat project ook uit te voeren. Het idee kwam geregeld ter sprake, maar de opeenvolgende regeringen veegden de plannen keer op keer van tafel. De infrastructuur voor het wegverkeer kreeg voorrang.

Het zou tot 1985 duren voordat de plannen voor een tunnel tussen de Moldefjord en de Kjodepollen –een deel van de Vanylvsfjord– serieuzer vorm zouden krijgen.

Kystverket, de Noorse rijkswaterstaat, presenteerde twee jaar geleden samen met architectenbureau Snohetta het voorliggende plan om de eerste scheepstunnel ter wereld te bouwen. Inmiddels is het ontwerp zover gerijpt dat de Noorse regering de zogeheten Stad-scheepstunnel eerder deze maand heeft opgenomen in het nationale transportplan.

Het gaat om een 1,7 kilometer lange tunnel door het smalste deel van het schiereiland, dwars door 350 meter hoge rotsen. En dat is geen sinecure: de bouwers moet daarvoor 3 miljoen kubieke meter massief graniet uithakken en 8 miljoen ton gesteente verplaatsen.

Complex

Kystverket draait zijn hand niet om voor de aanleg van een tunnel. „We hebben heel wat tunnels gebouwd, alleen nog niet voor schepen”, zegt Terje Andreassen, hoofd van Kystverket, op nieuwssite wired.com. Het Noorse land telt er inmiddels zo’n 1100, de meeste bedoeld voor wegverkeer. Sommige snijden dwars door bergen, andere duiken diep onder fjorden door.

Het boren van de scheepstunnel is een ietwat complexere klus. De boorploegen kunnen niet zoals in vlak land een kanaal graven en daarin later water toelaten. Twee ploegen zullen aan beide zijden beginnen met boren van de bovenzijde van de tunnel. De tunnelboog wordt afgewerkt met gewapend beton. Vervolgens zullen de bouwploegen de tunnel laag voor laag uitdiepen. Schepen zullen het uitgehakte puin –brokken graniet van zo’n 20 ton– afvoeren. „Eigenlijk hakken we zo vijf tunnels boven elkaar uit”, zegt architect Hans Martin Frostad Halleraker van Snohetta op wired.com.

Aan beide uiteinden laten de tunnelbouwers een granieten wand van 3 meter dik staan om het water buiten te houden. Pas als de hele tunnel is uitgehakt, verwijderen ze deze tijdelijke dam. Het water stroomt vervolgens naar binnen.

De bouw zal in 2019 van start gaan. Voor een bedrag van 2,7 miljard Noorse kroon –omgerekend zo’n 300 miljoen euro– denkt de dienst de klus te kunnen klaren. De tunnel krijgt een totale hoogte van 49 meter en wordt 36 meter breed; het water is maximaal 12 meter diep. Cruiseschepen, coasters en kleinere vaartuigen tot 21,5 meter breed moeten er vanaf 2023 gratis gebruik van kunnen maken. Elke dag zijn er zo’n honderd passages mogelijk.

:::embed_link 1:::

Kosten en baten

In Noorwegen doet de tunnel wel stof opwaaien. De bouw ervan zou geldverspilling zijn. De kosten-batenanalyse pakt negatief uit: elk jaar moeten er 2 miljoen Noorse kroon (180.000 euro) bij. „Het is een kostbaar project”, vindt Knut Samset, hoogleraar projectmanagement aan de technische universiteit van Trondheim, op wired.com.

Bovendien varen de schepen volgens de hoogleraar met mooi weer even snel om het schiereiland Stadlandet heen als door de tunnel. Ook zijn de schepen vandaag de dag goed genoeg om door woelig water te varen.

Maar daarmee is Andreassen het niet eens. „Juist tijdens de vaak voorkomende ongunstige weersomstandigheden besparen de schepen veel tijd en brandstof.”

Noorwegen bouwt eerste scheepstunnel ter wereld

Wetenschap & techniek

RD.nl in uw mailbox?