Zusters in zaken: eerste wijnoogst klooster Sint-Catharinadal uitverkocht

Trossen vormen zich tussen het groene blad. De druivenstruiken van het norbertinessenklooster Sint-Catharinadal doen het goed in de zinderende hitte. „Het is uitstekend weer”, lacht priorin Maria Magdalena van Bussel, gekleed in een crèmewit habijt met zwarte sluier. „Veel zon en droogte, dat is wat druiven nodig hebben.”

Iets verderop zijn drie mensen bezig met het wegsnoeien van het blad. „Er moet nog veel gebeuren”, zegt een van hen, terwijl hij even over het onafzienbare terrein uitkijkt. „Je moet niet kijken naar wat je nog moet doen, maar naar wat je gedaan hebt”, adviseert de priorin, waarna ze rustig verder loopt.

De zestien zusters doen het werk in de bijna 8 hectare grote wijngaard met ruim 35.000 druivenplanten niet zelf. Ze huren hoofdzakelijk medewerkers in van de sociale werkvoorziening !Go. Voor het specifieke vakwerk hebben ze deskundigen aangetrokken: een Nederlandse wijnkenner als beheerder van de wijngaard en een Zuid-Afrikaan die verstand heeft van het maken van goede wijn van de druivenrassen Chardonnay, Pinot Gris, Pinot Blanc, Pinot Noir, Auxerrois en Gamay.

Eerste oogst

Drie jaar geleden gingen de druivenstruiken de grond in. Vorig jaar werden de eerste druiven door vrijwilligers geoogst. Eind mei zijn met de opbrengst van die oogst flessen wijn gebotteld. Op zaterdag 16 juni is de eerste wijn –na een dankdienst in de kapel van het klooster– aangeboden aan Wim van de Donk, de commissaris van de Koning in Noord-Brabant. Die provincie heeft door middel van een lening veel geld in het project gestoken.

Een maand na de presentatie van de eerste flessen is het al te laat om bij het klooster nog te proeven van het merk Sint-Catharinadal. De 11.000 liter wijn is in een maand tijd uitverkocht, ondanks het feit dat hij uitsluitend te koop was in de winkel en het restaurant van het klooster. Bovendien bedroeg de prijs van een fles, afhankelijk van het type, respectievelijk 11,50 of 14,50 euro.

Blauwe Camer

Op een wijnvat voor de ingang van de kloosterwinkel staat een aantal lege Oosterhoutse wijnflessen. Aan de voorkant prijkt op het etiket het wapen en het torentje van het klooster, een druiventros en een gebroken wagenwiel. In het midden staat het jaartal 1271.

Dat jaartal komt terug op een gedenksteen in wijnhuis De Blauwe Camer, naast de winkel. Het wijnhuis werd vorig jaar in gebruik genomen. Binnen is een prominente plek ingeruimd voor een beeld van de heilige Catharina van Alexandrië, de naamgeefster van het klooster.

Op een gedenksteen staan nog twee andere jaartallen: 1647 en 2017, en de tekst „Uit eerbied voor het verleden, in dankbaarheid om het heden, met vertrouwen in Gods toekomst.” Zuster Maria Magdalena: „Wij hechten aan het verleden van ons klooster, maar willen ook aan de toekomst denken. Dat hebben we gedaan door deze oude koestal om te bouwen tot restaurant.”

Tot het klooster behoren ook een kruiden- en een moestuin. Op oude leien, afkomstig van het dak van de toren, staan de namen gekalligrafeerd: lievevrouwebedstro, sint-janskruid, meekrap. De priorin wijst met een ondeugend lachje op het bordje met ”roomse kervel”. Ze blijft stilstaan bij de dropplant en verklaart dat de nonnen daarvan onlangs soep gegeten hebben.

In de moestuin zijn een zuster en een vrijwilliger aan het werk. De bedden met groenten liggen er keurig verzorgd bij. „Onze kok haalt hier elke dag verse groenten voor ons en voor de gasten”, legt zuster Maria Magdalena uit. „We hebben vaak groepen die hier verblijven voor een retraite of een werkbijeenkomst. We doen op allerlei manieren ons best om het hoofd boven water te houden.”

Economische noodzaak

Hoe het zover gekomen is dat het klooster zich op de wijnbouw heeft gestort, legt de priorin uit in de kleine vergaderzaal. Maar eerst vertelt ze iets over de geschiedenis van het norbertinessenklooser. Sint-Catharinadal –dat staat in de traditie van Augustinus en dat het oudste vrouwenklooster van Nederland is– werd in 1271 gesticht in Wouw, in West-Brabant. In 1295 verhuisden de zusters na een overstroming naar Breda. In 1647 vertrokken ze naar Oosterhout, waar ze zich vestigden in kasteeltje De Blauwe Camer.

De grote bloeitijd van Sint-Catharinadal lag in de negentiende en het begin van de twintigste eeuw, de tijd van het rijke roomse leven. Het aantal zusters schommelde in de jaren 1930-1960 tussen de 50 en de 60. Vanaf toen daalde het aantal nonnen gestaag, tot zestien nu. De meesten van hen zijn oud. De priorin is met haar 60 jaar de jongste van het gezelschap.

Hiermee is in korte trekken het probleem geschetst, zowel van de nonnengemeenschap als van het onderhoud van de gebouwen. Over het eerste zegt de priorin: „Ik hoop dat Sint-Catharinadal de plek blijft die naar God verwijst en die mensen samenbrengt. Helaas blijft het aantal zusters dalen. We hebben een aantal jaren geleden vier jonge vrouwen in opleiding gehad, maar ze zijn helaas teruggegaan naar de maatschappij. Ik heb desondanks hoop voor de toekomst; de kloostergemeenschap is in al die eeuwen nooit kleiner geweest dan één persoon.”

Een ander probleem voor de toekomst van Sint-Catharinadal vormt het onderhoud van de gebouwen. Daarin voorzag de kloostergemeenschap in het verleden onder meer door de bruidsschat, het geld dat de zusters moesten meebrengen bij hun intrede, en door het verrichten van diensten aan de samenleving.

Toen er minder intredes kwamen, zocht de leiding van het klooster naar andere, meer commerciële, wegen. Zo wist Sint-Catharinadal lange tijd het hoofd boven water te houden met het inbinden en restaureren van kostbare boeken en het kalligraferen van teksten voor bijzondere gelegenheden.

„Door de economische crisis in 2008 vielen steeds meer opdrachten weg. We moesten ons gaan bezinnen op andere bronnen van inkomsten”, zegt de priorin. „Die moesten passen bij het kloosterleven en bij de samenleving. We hebben die gevonden in het ontvangen van gasten en het realiseren van een wijngaard met alles wat daarbij komt kijken.”

Bijbel

Van Bussel vertelt dat er bewust gekozen is voor het maken van wijn en niet voor het brouwen van bier. „Niet alleen zijn we hiermee in Nederland het enige klooster dat doet aan wijnbouw; de wijngaard komt ook op diverse plaatsen in de Bijbel voor. In Johannes 15 staat de gelijkenis van de wijnstok en de ranken. Jezus is de Wijnstok en de gelovigen zijn de ranken.”

Een Bijbelgedeelte dat zuster Maria Magdalena minstens zo veel aanspreekt is Lukas 9:57-60. „Dat heeft me in het klooster gebracht. Het gaat erover dat het volgen van Jezus belangrijker is dan alle andere dingen van de wereld. Dat volgen van Jezus proberen we hier in het klooster, waar ons hele leven zich afspeelt. We hebben onze vaste gebedstijden en zijn dienstbaar aan de samenleving, als pelgrims die op reis zijn naar een eeuwig leven. Zo lang ik op aarde ben, wil ik mijn leven besteden in dienst van God en mensen.”

Er komen gasten binnen. Een groep van de protestantse gemeente IJmuiden brengt enkele dagen door in het klooster. De priorin staat op om hen welkom te heten. Ze heeft vandaag nog een vol programma.

>> sintcatharinadal.nl

Kloosters en bier

Kloosters en bier vormen veel vaker een combinatie dan kloosters en wijn. Al in de middeleeuwen begonnen de kloosters met het brouwen van bier, in die tijd een populaire drank. Water was vaak verontreinigd met bacteriën. Die werden bij het brouwproces van bier juist gedood. Niemand wist destijds dat het kwam doordat het bier gekookt werd.

Monniken zijn in al die eeuwen specialisten geworden in het brouwen van bier. Sommige kloosterorden doen dat nu nog of het wordt gedaan onder toezicht van een klooster. Bekend zijn de trappisten, zoals die van het klooster in het Belgische Westmalle. De trappisten brouwen in zes Belgische kloosters en in een Nederlands klooster, abdij Koningshoeve in Berkel-Enschot.

Kerken en bier

Friesland heeft sinds mei de bierbrouwerij Tsjerkebier (kerkenbier), die zich inzet voor kerken. De neven Sipke en Sipko Dotinga hebben hun intrek genomen in een oude timmerfabriek in het dorp Oosterwierum, ten zuiden van Leeuwarden.

Tsjerkebier produceert tussen de 3000 en de 8000 liter bier per maand en maakt drie biersoorten: blond (Lichte Preek, 5,8 procent), dubbel (Alderling, ouderling, 7,4 procent) en tripel (Swiere Dûmny, zware dominee, 8,1 procent). Een deel van de opbrengst van deze bieren gaat naar projecten voor het herstel en gebruik van oude Friese kerken. De website vermeldt nog geen concrete projecten.

Zusters in zaken: eerste wijnoogst klooster Sint-Catharinadal uitverkocht

Mens & samenleving

RD.nl in uw mailbox?