Luthers vrouw als moderne devoot

„Maar Grote had haar waarschijnlijk niet willen kennen als ze in zijn tijd had geleefd”, zegt theologe Sieth Delhaas over de voorman van de moderne devotie, een vroomheidsbeweging uit de veertiende eeuw. „Ik zit in mijn maag met de diepe vrouwenhaat van Geert Grote die hij tijdens zijn leven niet los kon laten.” Delhaas, auteur van een boek over het leven van Katharina von Bora, sprak donderdag in Deventer op de herdenking van de 625e sterfdag van Geert Grote. De bijeenkomst was georganiseerd door de Geert Grote Universiteit in oprichting, een onderzoeksinstelling die wil uitgroeien tot universiteit.

Aflaathandel

Delhaas trekt parallellen tussen Grote en Luther en zijn vrouw. Zowel de moderne devoot als de zestiende-eeuwse reformator pleitte voor het gebruik van de Bijbel door leken. Ook stelden ze allebei de misstanden in de kerk aan de kaak. „Beide hervormers fulmineerden bovenal tegen de schandelijke aflaathandel. Geert Grote zette daar het in praktijk brengen van het geloof in het alledaagse leven tegenover.”

Delhaas denkt dat Luther ook door Grote en de moderne devotie is beïnvloed. „Zuster- en broederhuizen van de moderne devotie gaven een praktisch-spirituele impuls aan het geestelijk leven, die nog zeker tweehonderd jaar heeft doorgewerkt.”

In de Duitse stad Magdeburg bezocht Luther mogelijk een school van de broeders van de moderne devotie. In ieder geval is hij als dertien- of veertienjarige jongen een jaar huisgenoot van de broeders geweest. Later waren de meeste moderne devoten in de stad bij de Reformatie betrokken.

Klooster

Over de afkomst en jeugd van Katharina von Bora is niet veel bekend. Ze werd geboren in 1499 op het landgoed Lippendorf, iets ten zuiden van Leipzig. Na de dood van haar moeder, rond het jaar 1505, ging ze het klooster in.

De reden waarom Katharina het klooster later verliet, is niet duidelijk. Ze kwam bij de reformator Luther in Wittenberg terecht en trouwde met hem. „Belangrijk voor haar latere leven met Luther is de scholing die ze in het klooster heeft gehad om als zustergemeenschap in eigen onderhoud te voorzien”, aldus Delhaas.

Een overeenkomst tussen Geert Grote en Katharina von Bora is volgens Delhaas dat ze allebei hun huis openstelden voor studerende jongens. Bij Grote waren dat de studenten aan de Latijnse scholen, bij Von Bora de jongens die overal uit Europa naar de universiteit van Wittenberg kwamen om daar theologie te studeren.

Huwelijk

Het grote verschil tussen Grote en Luther lag volgens Delhaas in hun visie op het huwelijk en de vrouw. „Geert Grote heeft tot zijn bekering –hij is dan 34 jaar– een liederlijk leven geleid. Ik neem het woord liederlijk over van enkele auteurs die het leven van Grote hebben beschreven. En dat woord slaat vooral op zijn omgang met vrouwen. Hij zegt na zijn bekering van zichzelf: Onder elke groene boom en op elke hoge heuvel heb ik ontucht gepleegd.”

Volgens Delhaas dacht Grote dat vrouwen de bron van ellende in de wereld waren. Had Eva niet in het paradijs gezondigd? Grotes vrouwenhaat zou „ongeëvenaard” zijn.

Dan Maarten Luther. De kerkhervormer, van 1525 tot zijn dood in 1546 gehuwd met Katharina von Bora, moet tijdens een tafelgesprek hebben gezegd: „Waar zouden wij zelf zijn als het huwelijk niet bestond? We zijn toch allemaal uit het moederlichaam gekropen: keizers, koningen, vorsten, ja Christus Zelf heeft zich er niet voor geschaamd om uit een vrouw geboren te worden.”

Luthers vrouw als moderne devoot

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?