Preken van Duitse lutheraan Jüngel als „leerprikkel”

Dr. Ciska Stark, docent homiletiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU), denkt het laatste, maar plaatste dinsdagmiddag in Waddinxveen ook een kanttekening. „Je leert vooral door blootstelling aan excellente voorbeelden, en dat zijn deze preken. Tegelijkertijd vraag ik me af of het genoeg is. Kunnen we vandaag in onze cultuur alle kaarten op de openbaring door middel van taal zetten, of is er meer nodig?”

Wie anno 2018 preken wil publiceren, heeft het tij bepaald niet mee. „Wie leest er vandaag nog?” en „Moeten preken niet vooral ten gehore worden gebracht als levende stem?” klonk het in kerkgebouw De Morgenster van de hervormde wijkgemeente in Waddinxveen. Voor zo’n 35 aanwezigen werd hier het eerste exemplaar van vertaalde preken van de lutherse theoloog Eberhard Jüngel overhandigd aan de vertaler en inleider, dr. Willem Maarten Dekker.

Spiegelen

Dr. Dekker, die de inmiddels 83-jarige theoloog in zijn studententijd in Tübingen meermaals hoorde preken en later ook promoveerde op zijn werk, legde uit waarom de preken van Jüngel in Nederland weinig aandacht krijgen. „Men zegt dan: te filosofisch, te speculatief, te weinig Bijbelse theologie, kortom te Duits.”

Onterecht, aldus de hervormde predikant uit Waddinxveen. „Zijn preken stijgen boven de trivialiteit van de voorkeuren van verschillende groepen uit, door op God Zelf te wijzen. Iedereen die mag voorgaan in de eredienst kan er zijn eigen preken goed aan spiegelen.”

Het is dan ook „deze eenvoudige pedagogiek van het nadoen van het goede voorbeeld waarin de bundel preken zijn waarde bewijst”, gaf dr. Ciska Stark aan. „Zoals je een vreemde taal het snelst leert in een land waar deze taal wordt gesproken, zo leer je goed preken in een omgeving waar goed wordt gepreekt. Leren begint bij imiteren, daarna pas door reflectie.”

De docent uit Amsterdam ziet dit bevestigd in de opleiding van predikanten. „De manier waarop zij beginnen met preken is enorm gevormd door cultuur en taal. Daarom heb je permanente leerprikkels nodig, om als prediker een goede balans te vinden.”

De bundel met preken van de Duitse lutheraan Jüngel is volgens haar een goede leerprikkel. „Niet alleen vanwege de prachtige taal, wat niet onbelangrijk is, maar vooral omdat de preken vaak verrassen. Jüngel loopt in de preek even met je op, om dan opeens te laten zien dat Gods handelen niet in het verlengde ligt van onze verbeelding.”

Toch moet de preek in de kerk vandaag de dag niet worden verabsoluteerd, waarschuwde de docent preekkunde. „De preek is zuivere taal, maar in de dienst gebeurt er meer. Er is ook de liturgie, en het sacrament en de muziek. Ik zou mijn kaarten niet meer volledig op tekst en exegese durven zetten.”

Muziek klonk er dinsdagmiddag ook: de verschillende verbale bijdragen werden muzikaal omlijst door orgelwerken van Johann Sebastian Bach en César Franck, en een door Tia Deij –organiste van de hervormde gemeente in Wezep– geschreven improvisatie op het thema van de Lofzang van Maria.

Herder

Dr. Jilles de Klerk, predikant van de protestantse gemeente in Wassenaar en gepromoveerd op het werk van Jüngel, ging in op de theologie die doorklinkt in de preken, iets wat in iedere preek bij iedere predikant gebeurt. „Een preek is meer dan het in eigen woorden herhalen van een tekst. De theologie van de predikant bepaalt waar hij uitroeptekens en vraagtekens plaatst bij de tekst. Wat wordt benadrukt en wat blijft liggen wijst richting iemands theologie.”

Kenmerkend voor de theologie van Jüngel is volgens dr. De Klerk diens waardering voor de verwondering en vervoering, die hij onder meer ontwaart in Jüngels preek over een dansende David voor de ark. Een ander belangrijk kenmerk van Jüngels theologie is volgens hem dat God nooit op afstand blijft, maar altijd Zichzelf inbrengt. „God is steeds de Komende Die ons en zelfs Zichzelf onderbreekt. God verschijnt als een Herder Die Zijn eigen leven op het spel zet.”

Preken van Duitse lutheraan Jüngel als „leerprikkel”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?