Kerkhistorie met een knipoog: Brochures om te doen gedenken

Kennelijk was de periode Elburg een bijzondere. Hij schreef een boek over Psalm 1. Het was bedoeld als afscheidsgeschenk voor de Elburger gemeente. Zou het werkelijk een cadeau zijn geweest voor alle gemeenteleden? Dan moet hij wel over een goedgevulde beurs hebben beschikt. Hoe dan ook, met dit boek wilde hij de herinnering aan Elburg levend houden. En… de herinnering van de Elburgers aan hem.

Gedenken kan op veel manieren. Een eeuw terug was het uitgeven van een brochure bij intrede, afscheid, jubilea of overlijden van predikanten heel gebruikelijk. Stond een dominee 25 jaar op dezelfde plaats, vierde hij een jubileum als predikant, uitgevers zagen voldoende brood in een bescheiden brochure met de jubileumpreek. Ook bij afscheid of intrede verscheen zo’n dun boekje. Koploper was de alom geliefde S. van Dorp (1880-1963), hervormd predikant. Hij diende vijf gemeenten –twee dorpsgemeenten en drie grotestadsgemeenten– en de intrede- en afscheidspreken werden ”ter herinnering” in druk uitgegeven.

Overleed er een predikant, dan gebeurde het vaak dat wat tijdens de rouwplechtigheid werd gesproken, in druk verscheen. Vaak werden zulke boekjes voorzien van een foto van de overledene. Dat gebeurde ook bij jubileumboekjes: een foto was bijna onmisbaar, die diende ook een commercieel belang. Laten we niet denken dat gedrukte begrafenisverslagen iets van de vorige eeuw waren. Al in 1546 verscheen er een dergelijk dun boekje met de begrafenisdienst van Maarten Luther, gehouden door Johan Bugenhagen.

De hervormde voorganger A. de Redelijkheid (1899-1979) gaf in zijn fonds brochures uit over gebeurtenissen in zijn gezinsverband: huwelijksjubilea, het overlijden van een kleinkind. Herstel na een ernstige ziekte was voor de gereformeerdegemeentepredikant M. Hofman (1873-1945) aanleiding om daaraan een brochure te wijden. Naast persoonlijk wel en wee verschenen er ook brochures bij de bevrijding van ons vaderland in 1945. Het gesproken woord in deze interkerkelijke dankdiensten werd via de drukpers voor het nageslacht bewaard.

Ook waren er de gedenkpenningen, geslagen bij geboorte, huwelijk, jubilea of overlijden. De Amsterdamse hoogleraar ds. Petrus Curtenius (1716-1789), die vier dikke delen schreef over „de zwaarste plaatsen” in de brieven van Paulus, kreeg een gedenkpenning toen hij vijftig jaar werd. Van wie? Vast niet van zijn wederhelft Kathrijna Cloppenburg, met wie hij bijna veertig jaar getrouwd was toen hij haar de deur uit werkte. Ze had een „wrevelig humeur en een kwellend karakter.” Dat zal niet meegevallen zijn. Voor hem gold wat ooit een predikant eens fijntjes opmerkte: „De berijmde huwelijkspsalm 128, ”Uw echtvriendin zal bloeien, gelijk een wijnstok tiert”, moet in sommige gevallen helaas anders luiden: „Uw echtvriendin zal tieren, gelijk een wijnstok bloeit…”

Kerkhistorie met een knipoog: Brochures om te doen gedenken

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?