Het web op voor het goede doel

De Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (OGGiN) hadden geen eigen website. Maar een dezer dagen gaat er wel een ( www.oudgereformeerdegemeenteninnederland.nl) in de lucht. En dat heeft, constateert drs. J. M. Verwijs (hoofd van het kerkelijk bureau) met gemengde gevoelens, eigenlijk alles te maken met de eis die de Belastingdienst aan kerken stelt. Die moeten namelijk –alle gemeenten afzonderlijk– vanaf 1 januari 2016 een reeks gegevens publiceren op het wereldwijde web.

Die publicatieplicht is onderdeel van een pakket maatregelen waarmee de regels voor zogenoemde Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI’s) sinds 2010 flink zijn aangescherpt. Om meer greep te krijgen op de tienduizenden voornamelijk goede doelen, die dankzij die ANBI-status profiteren van allerlei fiscale voordelen, vraagt de overheid sinds 2014 onder meer een grotere transparantie.

Omdat ook kerken onder de ANBI-regeling vallen, moeten ook zij daarom van de fiscus het web op. Wel kregen de kerken wat respijt: waar voor andere ANBI’s de plicht om informatie op internet te publiceren al sinds 2014 geldt, hoeven kerken hieraan pas vanaf 2016 gehoor te geven.

Dat moment nadert nu met rasse schreden. Bij de verschillende kerkverbanden in de gereformeerde gezindte druppelen dezer dagen daarom zoetjesaan de laatste gegevens binnen van alle plaatselijke gemeenten.

Worsteling

Ook Verwijs heeft het gros van de informatie inmiddels binnen. Het wachten is, hoewel hij de zestig gemeenten van zijn kerkverband gevraagd had alles toch echt vóór 20 november in te sturen, nog op een handvol kerkenraden.

Hoewel de publicatieplicht bij sommige gemeenten binnen zijn kerkverband gevoelig ligt, doen ze niettemin allemaal mee, zegt Verwijs. „Voor enkele kerkenraden was het inderdaad een worsteling. Ze vroegen zich af of we het wel moeten willen, om allerlei gegevens openbaar te maken die normaal gesproken alleen voor leden zijn bedoeld. Als kerkverband hebben we ons diezelfde vraag gesteld. De conclusie was, hoewel we ons afvragen wat de volgende stap zal zijn, dat we vinden dat dit kan. Vooral omdat de informatie die gevraagd wordt beperkt is.”

Kerken hebben het, mede dankzij de inzet van het orgaan van de samenwerkende Nederlandse kerken, het CIO (Interkerkelijk Contact in Overheidszaken), inderdaad nét even wat makkelijker dan andere ANBI’s. Zo mogen zij, in plaats van een complete balans, op internet volstaan met een beknopt overzicht van baten en lasten, plus een beeld van de uitgevoerde en nog geplande bestedingen. Ook hoeven de namen van bestuursleden van kerken en kerkelijke instellingen niet genoemd te worden.

Centrale webpagina

Ook de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (GGiN) hebben inmiddels van nagenoeg alle kerkelijke gemeenten de informatie binnen, zegt ouderling J. M. Visser uit Rhenen, die namens het deputaatschap Hoge Overheid het ANBI-gebeuren coördineert. „Half november was ook hier de deadline”, lacht hij, „maar ik had er al rekening mee gehouden dat ik een paar gemeenten nog wel achter de vodden zou moeten zitten.”

Net als de Gereformeerde Gemeenten ( www.gergeminfo.nl) en de OGGiN publiceren de GGinN alle informatie –van 49 plaatselijke gemeenten, 11 kerkelijke stichtingen, de classes, deputaatschappen et cetera– op één centrale webpagina. In dit geval op de website www.gergeminnederland.nl, die het kerkverband in 2013 al lanceerde, om vanaf 2014 te kunnen voldoen aan de publicatieplicht die sindsdien al geldt voor enkele stichtingen van het kerkverband, zoals De Wachter Sions en de Theologische School.

Publicatieplicht

Hoewel de datum van de publicatieplicht al enkele jaren in de agenda’s stond, was het in zekere zin toch nog aanpoten, zegt Visser. Dat komt doordat de synode pas rond de zomer haar fiat gaf aan de publicatieplicht. „Eerst is er door een commissie bekeken of wat de fiscus van ons vraagt kerkrechtelijk wel kan.” Dat antwoord was positief. „Hoewel wij als kerkverband met het gebruik van internet niet bepaald vooroplopen, ontkom je hier niet aan. Ook de Belastingdienst gaat mee in de trend om zo veel mogelijk via internet af te wikkelen.”

Hoewel het de kerken met het nodige werk opzadelt, heeft Visser wel begrip voor de publicatieplicht. „Kijk, we zijn het in kerkelijk Nederland niet zo gewend dat men ons op de vingers kijkt. Maar ik kan het de Belastingdienst niet euvel duiden dat hij in ruil voor de belastingaftrek aan ANBI’s vraagt: Wat doen jullie eigenlijk met dat geld?”

Verwijs deelt dit. „Eerder dit jaar zijn we een keertje op bezoek geweest bij enkele werknemers van de Belastingdienst; uiterst schappelijke lui die het er duidelijk niet om gaat ons op te zadelen met rare eisen. Wel wil de overheid inzicht in wat voor organisatie je bent, en wat je doet met het geld waarvoor je belastingvrijstelling geniet. Wordt dat, bij wijze van spreken, niet doorgesluisd naar Syrië?”

Ook in de GGinN doen alle kerkenraden mee, weet Visser. Althans, dat er onder de gemeenten waarvan hij nog niets vernam kerkenraden kunnen zitten die de publicatieplicht verwerpen, verwacht hij niet. „Tot op heden is mij daarvan niets bekend. En in dat geval waren ze vast zo fatsoenlijk geweest om mij daar even over te bellen.” Wel klonk tijdens de synode ook binnen de GGiN de vraag of dit alles niet het begin was „van een steeds verdergaande greep van de overheid op de kerkelijke financiën?”

De laatste paar, nog treuzelende gemeenten kunnen een dezer dagen nog wel een telefoontje van Visser verwachten. Veel meer is hij niet van plan. „Wel of niet meedoen, dat blijft tóch de eigen verantwoordelijkheid van de plaatselijke gemeente.”

Verscherpt toezicht

De consequenties van níét meedoen zijn echter niet gering, benadrukt Visser. „En sowieso ontslaat het per 2016 afhaken bij de ANBI-regeling kerkenraden niet van de plicht om, als de Belastingdienst daarom vraagt, alsnog alle informatie die nu gevraagd wordt met terugwerkende kracht voor eerdere jaren aan te leveren.”

Volgens Verwijs gelden voor ‘afhakers’ zo mogelijk zelfs nog strengere regels. „Als ex-ANBI kom je onder verscherpt toezicht van de fiscus te staan. De informatie die je dan moet aanleveren is véél uitgebreider dan wat ons nu wordt gevraagd.”

Vooropstaat volgens Visser dat wél meedoen grote voordelen biedt. Want: zonder website geen ANBI en zonder ANBI geen ANBI-voordelen meer. „Je zult dan, en dat is dan echt voor het eerst, erfbelasting moeten betalen over legaten en schenkbelasting over giften. En ook voor de gemeenteleden zijn giften dan niet langer aftrekbaar voor de inkomstenbelasting.”

Brandbrief

Om die reden stuurde de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) haar kerkenraden eind oktober zelfs een ”brandbrief”. Het kerkelijk bureau van de Hersteld Hervormde Kerk liet via een soortgelijke brief enkele weken geleden „het alarm afgaan”, zegt medewerker M. Jansen. Dat hielp wel. „Sindsdien is er veel informatie van gemeenten binnengekomen. Het wachten is nog op een paar kerkenraden, maar ik verwacht alles op tijd binnen te hebben.”

Binnen de HHK was de publicatieplicht volgens Jansen geen hobbel. „De informatie die wordt gevraagd is summier en bovendien bezitten de kerkenraden de financiële cijfers die ze nu publiceren moeten toch al. Kerkordelijk zijn ze tot het opstellen daarvan verplicht.”

De meeste gemeenten binnen de HHK zullen volgens Jansen de ANBI-gegevens op hun eigen website publiceren. Wie geen eigen website heeft, mag dat ook doen op de website (hersteldhervormdekerk.nl) van het landelijke kerkverband. „Dat is een stukje service die ons weinig moeite kost, maar voor lokale gemeenten erg handig kan zijn.”

Pluim

Hoewel het volgens Jansen al met al een „erg arbeidsintensief traject” is geweest, is het proces wel goed verlopen. „Voor een belangrijk deel komt dat doordat het CIO heel veel voorwerk heeft gedaan. Wat dat betreft verdien het een pluim.”

Wel merkte Jansen duidelijk dat kerkenraden het niet zo gewend zijn om gegevens aan te leveren. „Het is ook eigenlijk voor het eerst dat ze rond de ANBI-status zélf actie moeten ondernemen. Tot nu toe deden wij dat.”

Dit is het tweede deel van een tweeluik. Deel 1 verscheen 25 november.

Kerk en ANBI

Sinds 2008 moeten goede doelen die willen profiteren van belastingvoordelen zich registreren als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). De belangrijkste eis is dat instellingen met zowel hun doelstelling als hun werkzaamheden het algemeen nut beogen. Ook kerken vallen onder de ANBI-regeling. Niet elke lokale kerk hoefde echter zelf een ANBI-status aan te vragen, zij mochten zich ook aansluiten bij de zogeheten groepsbeschikking voor hun kerkverband. Sinds 2014 is het voor ANBI’s tevens verplicht om op een website gegevens te vermelden over beleid, bestuur en financiën. Voor kerken geldt die regel vanaf 1 januari 2016. Wie weigert, loopt het risico de ANBI-status te verliezen. Aan die status zijn belangrijke fiscale voordelen verbonden. Zo zijn giften aan ANBI’s aftrekbaar en zijn ANBI’s vrijgesteld van erf-, schenk- en energiebelasting.

Het web op voor het goede doel

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?