De plicht van de bel in Sonnega

Sonnega, vanouds een boerendorp, nu deel uitmakend van de Friese gemeente Weststellingwerf, telt iets meer dan 200 inwoners. De dorpskern vormt samen met het buurdorp Oldetrijne een lang lint van bebouwing in het verlengde van Wolvega. De plaatsnaam verwijst naar het feit dat het een dorpsgebied (ga) was van ene familie Sonne.

Grafheuvel

Jan Boonstra, secretaris van de stichting Historie Sonnega/Oldetrijne, zet zijn fiets tegen de heg en zwaait het zwartgelakte hek naar de grafheuvel open. Op een informatiebord staat geschreven: „U bevindt zich op het oude kerkhof van Sonnega. De nieuwe begraafplaats ligt aan de overzijde.”

Het gras is net gemaaid. In de verste hoek van de grafheuvel staat de klokkenstoel, op zes vierkante houten poten. Rondom liggen stokoude graven, zo’n dertig in totaal. Hier werden ze lang geleden in de aarde neergelegd, Margje, Jochem, Tjabel, Jan, Hiltje en andere dorpsbewoners uit Sonnega. Toen het hun tijd was, gingen ze allemaal de oude weg naar het graf.

Rijksmonument

In 1923 werd deze begraafplaats aan de Sonnegaweg gesloten. Hij heeft inmiddels de status van rijksmonument.

Op deze plaats heeft ooit een kerkje gestaan, zegt Boonstra (78). „In Sonnega stond in de vijftiende eeuw al een kerkje. Rond dat kerkje, gewijd aan St. Nicolaas, hebben eeuwenlang begrafenissen plaatsgevonden. Schuin achter het kerkje stond een houten klokkenstoel, met daarin een klok van 365 kilogram. In de klok stond de naam gegraveerd van de grietman van Weststellingwerf, de heer Dirck van Baerd.”

Rond het jaar 1800 werd dit kerkje afgebroken.

Billinger hardhout

Wijzend naar de klokkenstoel zegt Boonstra: „Ik vind dit echt een heel mooie stoel. Hij is gebouwd van stevig Billinger hardhout. Kijk naar het houten rad met het sterke klokkentouw, naar die prachtige overkapping, naar de met bladgoud overtrokken zwaan die daar nog weer ver boven zit.”

Na enig gepeins: „Ik schat dat de klokkenstoel wel twintig meter hoog is.”

De stoel is verankerd op zes zware zwerfstenen. Boonstra: „Hij waait niet weg.”

Tijdens de Tweede Wereldoorlog haalden de Duitse bezetters de klok weg. Na de oorlog kwam er een nieuwe, nu van brons. Deze klok was wel aanzienlijk lichter, hij woog maar 165 kilogram. In die klok stond gegraveerd: „Door bruut geweld verdreven, door het ganse dorp gegeven.”

In 1989 werd de ijzeren klokkenstoel afgebroken en werd er een nieuwe geplaatst, nu weer op de oorspronkelijke plek, de niet meer in gebruik zijnde dodenakker.

Deze nieuwe klokkenstoel kreeg een flinke klok (de ‘bel’) van wel 340 kilogram. Het was een royaal geschenk van een anoniem gebleven inwoner van Sonnega.

In de klok stond gegraveerd: „Op de aangewezen tijd van Hem, doe ik mijn plicht: verhef mijn stem.”

De klok verluiden

Als er een inwoner van het dorp Sonnega, of iemand uit de omtrek, overleden is, kan de klok worden verluid, zegt Boonstra. „Zo heet dat hier in de buurt: de klok verluiden. Vroeger kenden we nog de leedaanzeggers, die gingen van deur tot deur het hele dorp door, en ze vertelden tegen iedereen: „De familie laat bekendmaken dat heden overleden is die en die...” Diezelfde functie heeft nu de klok in de stoel. Als de bel zijn stem verheft, dan weten we het in Sonnega wel. Dan is het dus de aangewezen tijd van Hem.”

serie Klokkenstoelen

In Nederland staan tientallen klokkenstoelen, meestal vrijstaande houten stellages waarin een of meerdere klokken hangen.

In deze zomerserie worden enkele unieke klokkenstoelen voor het voetlicht gebracht. Dit is deel 5.

Volgende week dinsdag: Skarl.

De plicht van de bel in Sonnega

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?