Vooroorlogs Batavia in beeld

Als fotograaf legde hij de hoofdstad van de archipel in meer dan 1250 beelden vast. Een selectie ervan verscheen in boekvorm bij het 400-jarig bestaan van de stad die nu Jakarta heet. Dat boek is, exact gemeten, 38 millimeter dik en stevig van kaft.

Met grote precisie is de herinnering aan het vroegere Batavia vastgelegd, door Van der Hoop en zijn Indische assistent Mohammed Ali in beeld, door twee hedendaagse deskundigen in tekst. Dat laatste leidt tot bijschriften als „Op het na de demping van Pantjoran en het aansluitende stukje Molenvliet gevormde Glodokplein verrees in 1920 van gemeentewege een moderne overdekte markt, Pasar Glodok, naar een opmerkelijk ontwerp van architect B. J. K. Kramer. In een fraai paviljoen aan het noordelijke einde van dit complex was in de vooroorlogse jaren het bekende Chinese restaurant Jit Lok Joen gevestigd, dat hier uit twee verschillende hoeken is vastgelegd.”

En zo wandelen de samenstellers de stad door, straat na straat: een selectie van 250 foto’s, per wijk voorafgegaan door een plattegrond. Veel witte gevels, fraaie architectuur, Nederlandse opschriften. Indië in zijn laatkoloniale nadagen. Brede, nette straten. Van de blanke bewoners komen er opvallend weinig voor de lens.

De Benedenstad komt voorbij, Weltevreden, Meester Cornelis, en de landhuizen in het buitengebied. Nederland heeft er wél iets tot stand gebracht, met alle schaduwzijden die het kolonialisme ook had, maar waarop de schijnwerper van de weeromstuit nogal nadrukkelijk gericht staat. „Gechargeerd en eenzijdig als de huidige politiek-correcte blik op de voormalige kolonie in sommige opzichten mag zijn”, vinden de auteurs ook.

![2020-09-04-katVR1-omslag-3-FC_web.jpg](https://erdee-prod-bucket-s3-001.ams3.digitaloceanspaces.com/2020_09_04_kat_VR_1_omslag_3_FC_web_f370cabdb2.jpg)

Geweld

Van der Hoop (1893-1969) en zijn assistent documenteerden de beelden van de stad in de jaren 1937-1941 in opdracht van het Koninklijk Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. Dat gebeurde net voordat het eilandenrijk overspoeld werd door geweld, eerst van een Japanse agressor en na 1945 tijdens de moeizame worsteling tussen Nederlandse ordehandhavers en Indonesische vrijheidsstrijders. Na de Tweede Wereldoorlog werd het niet meer als ervoor, al had niet iedereen dat even snel en even helder in de gaten.

Aanleiding voor de publicatie van een deel van het fotomateriaal is het feit dat Batavia in 1619 werd gesticht, vorig jaar vier eeuwen geleden. ”Van compagniesloge tot hoofdstad van Indonesië”, luidt de kop boven de historische schets die aan de royaal bemeten foto’s voorafgaat.

„Hondehokje”

Thomassen à Thuessink van der Hoop had die stad ook vanuit de lucht gezien, voordat hij in 1924 de Fokker F VII H-NACC aan de grond zette waarmee hij Nederlands eerste vlucht naar het overzeese gebiedsdeel ondernam. Veertig jaar later herinnerde een ander bemanningslid het zich nog levendig: ze hadden „127 uur, 16 minuten en 20 seconden in een vliegend hondehokje gezeten en lief en leed, maar vooral leed, samen gedeeld.” Tot hun glorieuze aankomst op vliegveld Tjililitan.

Later kwam Van der Hoop op Java terug. Toen ook legde hij de ”Verzameling foto’s betreffende de huidige staat van de stad Batavia” aan, die de basis voor dit mooie fotoboek vormde.

Boekgegevens

Batavia 1937-1941. De fotocollectie Thomassen à Thuessink van der Hoop, Rob van Diessen en Robert Voskuil; uitg. Sterck & De Vreese; 320 blz.; € 49,90

Vooroorlogs Batavia in beeld

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?