Van naïef tot kritisch: boeken over de islam

Nog niet zo lang geleden moest iemand die zich in de islam wilde verdiepen, behoorlijk wat moeite doen om überhaupt de gewenste informatie te pakken te kunnen krijgen. Die tijd is voorbij. Vooral sinds 2001 is de hoeveelheid publicaties over de islam sterk toegenomen. Nu is de kunst vooral om de goede boeken te kiezen. De selectie op deze pagina biedt per thema enkele mogelijkheden, vanuit zowel christelijke, seculiere als islamitische invalshoek.

Starters

Wie echt bij nul wil starten, kan in principe beginnen bij ieder algemeen boek over de islam, variërend van een deeltje in een van de vele reeksen over wereldgodsdiensten tot Islam voor dummies (Malcolm Clark, uitg. Pearson Education, 2014). In vrijwel elk boek voor beginners komen de basisfeiten, meer of minder helder gerangschikt, langs.

Wie vanuit christelijke perspectief wil starten, kan denken aan het al wat oudere, maar zeer informatieve en ook objectieve deel van de serie Wegwijs; Islam (Jan Slomp, uitg. Kok, 2006).

Ook is er Tussen hoed en hoofddoek (dr. J. C. Borst, uitg. Groen, 2008), dat niet alleen algemene informatie verschaft, maar ook nadrukkelijk stilstaat bij de verschillen tussen islam en christendom. Het is mede met het oog op gebruik in de klas geschreven.

Ook vanuit islamitisch perspectief is er de laatste jaren veel basismateriaal ontwikkeld, vaak nadrukkelijk bedoeld als middel tot bekering. Soms hebben die boeken een semiwetenschappelijke uitstraling, zoals in het geval van De Fakkel, God bestaat (Harun Yahya, uitg. Momtazah, 2004). De Turkse Yahya staat al decennialang bekend om zijn apologetische werken, onder meer over evolutie en islam.

Mohammed

Wat is feit en wat is fictie als het over Mohammed gaat, met wie de islam begint? Het is lastig te zeggen: de eerste biografie verscheen ruim een eeuw na zijn dood, geschreven door de moslimhistoricus Ibn Ishaaq. Op die biografie grijpen veel latere auteurs terug. Wie dus de bron zo dicht mogelijk wil benaderen, kan het beste Het leven van Mohammed (Ibn Ishaaq, uitg. Bulaaq, 2000) aanschaffen. Daarin staat een zeer leesbare vertaling van de belangrijkste delen uit het 8e-eeuwse werk van Ibn Ishaaq.

Ook kan het interessant zijn om kennis te nemen van de visie van hedendaagse fundamentalistische moslims op hun profeet. Daarvoor zijn Het leven van de Profeet Mohammed (vrede zij met hem) (Jamal Ahajjaj, uitg. As-Soennah, 2013) en In de voetstappen van de Profeet (Tariq Ramadan, uitg. Van Gennep, 2007) uitermate geschikt.

Aan de andere kant van het spectrum mag het zeer toegankelijke De historische Mohammed (Hans Jansen, uitg. De Arbeiderspers, 2007) (twee delen) niet ongenoemd blijven. Jansen, bekend om zijn scherpe en in ironie gedoopte pen, slikt de islamitische overleveringen over Mohammed allesbehalve voor zoete koek. Het resultaat is een kritische biografie die veel islamitische waarheden over Mohammed op losse schroeven zet.

Koran

Natuurlijk mag de Koran niet ontbreken in een literatuurlijst over de islam. Er zijn legio boeken verschenen die de Koran becommentariëren, maar ook hier geldt: waarom niet terug naar de bron en gewoon de Koran zelf lezen? De reformator Maarten Luther vond dat het beste. Hij werkte in zijn tijd mee aan een Koranvertaling in de volkstaal, zodat iedereen zelf kon zien wat dit boek behelst.

De meeste vertalingen zijn behoorlijk letterlijk en daarom helaas ook schimmig: voor een buitenstaander is er vaak geen touw aan vast te knopen, al was het maar omdat de Koran geen chronologische volgorde kent. De soera’s (hoofdstukken) staan op volgorde van lang naar kort. Wie om die reden een eenvoudige versie met meer uitleg ter hand wil nemen, kan denken aan De Koran (Kader Abdolah, uitg. De Geus, 2008), die de volgorde zo veel mogelijk chronologisch heeft gemaakt en de hoofdstukken van een toelichting heeft voorzien. Bovendien is de taal sterk versimpeld. Zoals Het Boek een parafrase is van de Bijbel, zo is deze uitgave een eenvoudige weergave van wat de Koran in hoofdlijnen te bieden heeft.

Geschiedenis van de islam

Hoe het nu echt zit met die openbaringen aan Mohammed en de verdere ontwikkeling van de vroege islam is helaas in nevelen gehuld. Er zijn maar weinig bronnen uit de vroege zevende eeuw die het traditionele islamitische verhaal bevestigen. Om die reden zijn er de laatste jaren allerlei westerse wetenschappers opgestaan die zeer kritisch naar de begintijd van de islam kijken. Hun bevindingen zijn zeer leesbaar verwoord in De omstreden bronnen van de islam (Eildert Mulder en Thomas Milo, uitg. Meinema, 2009). Ook Het vierde beest (Tom Holland, uitg. Athenaeum, 2012) biedt een kritische en verhelderende blik op de donkere ontstaansperiode van de islam.

De latere ontwikkeling van de islam is veel beter gedocumenteerd. Daarover zijn tal van goede boeken verkrijgbaar, waaronder Het Midden-Oosten (Bernhard Lewis, uitg. De Boekerij, 2008) of, over de islam dicht bij huis, A brief history of islam in Europe (Maurits Berger, uitg. Leiden University Press, 2014).

In al deze boeken is, in meerdere of mindere mate, sprake van een westerse visie. Dat kan ook moeilijk anders. Wie wil weten hoe een moslim naar de (wereld)-geschiedenis kijkt, doet er goed aan om te rade te gaan bij Een geschiedenis van de wereld door moslimse ogen (Tamim Ansary, uitg. Bulaaq, 2014).

Islam en het Westen

De moeizame relatie tussen de islamitische beschaving en het Westen is in vele toonaarden beschreven. Zeer kritisch over een vreedzame toekomst tussen de islam en het Westen is het bekende boek Botsende beschavingen (Samuel Huntington, uitg. Ambo, 2006). Ook De Europese Revolutie (Christopher Caldwell, uitg. Ambo, 2009) is somber gestemd.

Heel anders kijken moslims zelf daar tegenaan. De islamitisch-orthodoxe veelschrijver en omstreden denker Tariq Ramadan schreef bijvoorbeeld Westerse moslims en de toekomst van de islam (Tariq Ramadan, uitg. Bulaaq, 2005) waarin hij moslims een weg wijst om met behoud van hun (orthodoxe) geloof volwaardig in het Westen te participeren. Of dat een begaanbare weg is, zal ongetwijfeld nog vele jaren punt van discussie blijven.

Radicalisme

De mate van integratie zegt nog niet alles over de mate van geloof. Juist veel radicale moslims zijn in Nederland geboren en kennen de taal en Nederlandse gewoonten op hun duimpje. Een helder inzicht in hun wereld, waar met name jonge moslims op zoek zijn naar een zuivere geloofsbeleving, biedt Salafisme (Martijn de Koning en Joas Wagemakers, uitg. Parthenon, 2014).

Ook de Nederlandse radicale moslims laten, zelfs in toenemende mate, van zich horen. Wie zich wil vergewissen van hun wereldbeeld, leze De Banier, geschreven door jonge Nederlandse jihadisten die op dit moment in Syrië en Irak zitten om daar te vechten voor hun kalifaat – voor zover ze niet gesneuveld zijn. Dat boek is in pdf-vorm op internet te vinden.

Islam en christelijk geloof

Juist onder geradicaliseerde moslims zijn mensen te vinden die heel goed kunnen verwoorden waarom ze tegen het christelijk geloof zijn. Wie sterker in zijn schoenen wil staan voor een ontmoeting met deze moslims doet er goed aan de klassieker Kruis en halve maan (Colin Chapman, uitg. Buijten en Schipperheijn, 2003) te lezen. Ook kan hij denken aan Jezus en/of Mohammed (Mark Gabriel, uitg. Jongbloed, 2008), geschreven door een ex-moslim die tot geloof in Christus kwam.

Van eigen bodem, ten slotte, is het goed leesbare en informatieve Wat christenen geloven en moslims niet begrijpen (Gert Jan Segers en Marten de Vries, uitg. Boekencentrum, 2012). Dat boek kan christenen prima helpen om hun eigen overtuigingen via de bril van een moslim opnieuw te doordenken.

Van naïef tot kritisch: boeken over de islam

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?