Beeldroman op Instagram: het verhaal van Farihah uit Afghanistan is realiteit

Het verhaal gaat over Farihah. Zij is op jonge leeftijd vanuit Afghanistan naar Nederland gekomen en heeft hier een bestaan opgebouwd. Op dit moment is ze een puber die op de middelbare school zit. Ze heeft vriendinnen, is met haar uiterlijk bezig, wordt verliefd en droomt ervan om kunstenaar te worden. Tot er een brief van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) op de mat valt: Farihah krijgt geen permanente verblijfsvergunning en zal het land binnen afzienbare tijd moeten verlaten.

<blockquote class="instagram-media" data-instgrm-captioned data-instgrm-permalink="https://www.instagram.com/p/B4nixs5pvho/?utm_source=ig_embed&amp;utm_campaign=loading" data-instgrm-version="12" style=" background:#FFF; border:0; border-radius:3px; box-shadow:0 0 1px 0 rgba(0,0,0,0.5),0 1px 10px 0 rgba(0,0,0,0.15); margin: 1px; max-width:540px; min-width:326px; padding:0; width:99.375%; width:-webkit-calc(100% - 2px); width:calc(100% - 2px);"> <path d="M556.869,30.41 C554.814,30.41 553.148,32.076 553.148,34.131 C553.148,36.186 554.814,37.852 556.869,37.852 C558.924,37.852 560.59,36.186 560.59,34.131 C560.59,32.076 558.924,30.41 556.869,30.41 M541,60.657 C535.114,60.657 530.342,55.887 530.342,50 C530.342,44.114 535.114,39.342 541,39.342 C546.887,39.342 551.658,44.114 551.658,50 C551.658,55.887 546.887,60.657 541,60.657 M541,33.886 C532.1,33.886 524.886,41.1 524.886,50 C524.886,58.899 532.1,66.113 541,66.113 C549.9,66.113 557.115,58.899 557.115,50 C557.115,41.1 549.9,33.886 541,33.886 M565.378,62.101 C565.244,65.022 564.756,66.606 564.346,67.663 C563.803,69.06 563.154,70.057 562.106,71.106 C561.058,72.155 560.06,72.803 558.662,73.347 C557.607,73.757 556.021,74.244 553.102,74.378 C549.944,74.521 548.997,74.552 541,74.552 C533.003,74.552 532.056,74.521 528.898,74.378 C525.979,74.244 524.393,73.757 523.338,73.347 C521.94,72.803 520.942,72.155 519.894,71.106 C518.846,70.057 518.197,69.06 517.654,67.663 C517.244,66.606 516.755,65.022 516.623,62.101 C516.479,58.943 516.448,57.996 516.448,50 C516.448,42.003 516.479,41.056 516.623,37.899 C516.755,34.978 517.244,33.391 517.654,32.338 C518.197,30.938 518.846,29.942 519.894,28.894 C520.942,27.846 521.94,27.196 523.338,26.654 C524.393,26.244 525.979,25.756 528.898,25.623 C532.057,25.479 533.004,25.448 541,25.448 C548.997,25.448 549.943,25.479 553.102,25.623 C556.021,25.756 557.607,26.244 558.662,26.654 C560.06,27.196 561.058,27.846 562.106,28.894 C563.154,29.942 563.803,30.938 564.346,32.338 C564.756,33.391 565.244,34.978 565.378,37.899 C565.522,41.056 565.552,42.003 565.552,50 C565.552,57.996 565.522,58.943 565.378,62.101 M570.82,37.631 C570.674,34.438 570.167,32.258 569.425,30.349 C568.659,28.377 567.633,26.702 565.965,25.035 C564.297,23.368 562.623,22.342 560.652,21.575 C558.743,20.834 556.562,20.326 553.369,20.18 C550.169,20.033 549.148,20 541,20 C532.853,20 531.831,20.033 528.631,20.18 C525.438,20.326 523.257,20.834 521.349,21.575 C519.376,22.342 517.703,23.368 516.035,25.035 C514.368,26.702 513.342,28.377 512.574,30.349 C511.834,32.258 511.326,34.438 511.181,37.631 C511.035,40.831 511,41.851 511,50 C511,58.147 511.035,59.17 511.181,62.369 C511.326,65.562 511.834,67.743 512.574,69.651 C513.342,71.625 514.368,73.296 516.035,74.965 C517.703,76.634 519.376,77.658 521.349,78.425 C523.257,79.167 525.438,79.673 528.631,79.82 C531.831,79.965 532.853,80.001 541,80.001 C549.148,80.001 550.169,79.965 553.369,79.82 C556.562,79.673 558.743,79.167 560.652,78.425 C562.623,77.658 564.297,76.634 565.965,74.965 C567.633,73.296 568.659,71.625 569.425,69.651 C570.167,67.743 570.674,65.562 570.82,62.369 C570.966,59.17 571,58.147 571,50 C571,41.851 570.966,40.831 570.82,37.631"> Dit bericht bekijken op Instagram #memorystory⠀ ⠀ Mother kisses me. ‘It’s time,’ she whispers. ‘We are leaving.’⠀ The kitchen smells of milk, dates and cardamom. Baba doesn´t notice me. He mumbles something to himself while he pulls on a bag. In the candlelight the sharp features of his face scare me. Mother carries white cloths in her hands. In quick movements mother &amp; baba unfold them, throw them over the furniture. Ghosts arise. They look funny and strange at the same time.⠀ .⠀ .⠀ .⠀ .⠀ .⠀ #memorystory #afghanistan #memory #melancholy #thoughts #yearsago #whenweleftafghanistan

Een bericht gedeeld door Farihah Fazal (@byfarihah) op 8 Nov 2019 om 12:28 (PST)

Via dagelijkse posts op Instagram vertelt Rachel Visscher het verhaal van Farihah. Zelf schrijft ze de teksten en maakt ze de filmpjes. Voor de tekeningen en de muziek kan ze een beroep doen op andere kunstenaars. Vooral jongeren vormen de doelgroep.

Een verhaal uit het leven gegrepen?

„Ik heb me inderdaad gebaseerd op situaties die daadwerkelijk spelen. Meisjes als Farihah dreigen te worden teruggestuurd naar het land van herkomst. De enige mogelijkheid om in Nederland te kunnen blijven is dat kan worden aangetoond dat ze zó verwesterd zijn dat ze in het thuisland gevaar zouden lopen.”

Waarom heeft u gekozen voor Instagram om dit verhaal te vertellen?

„Ik ben schrijver en documentairemaker. Normaalgesproken zijn dat twee tamelijk gescheiden disciplines. Door ze te combineren, probeer ik op artistiek gebied nieuwe stappen te zetten en mezelf verder te ontwikkelen. Bovendien ontdekte ik dat er nog niet zoiets bestond als een beeldroman op Instagram. Instagram is heel populair, maar schrijvers maken er nauwelijks gebruik van. Het medium heeft het voordeel van de verrassing: elke keer komt er iets nieuws. Ik wilde uitvinden of het ook geschikt is om een langer lopend beeldverhaal door te geven. Dat deze vorm heel democratisch is sprak me ook aan: iedereen op de wereld kan het verhaal van Farihah volgen. Daarom heb ik gekozen voor teksten in het Engels.”

<blockquote class="instagram-media" data-instgrm-captioned data-instgrm-permalink="https://www.instagram.com/p/B43BOpBp6YU/?utm_source=ig_embed&amp;utm_campaign=loading" data-instgrm-version="12" style=" background:#FFF; border:0; border-radius:3px; box-shadow:0 0 1px 0 rgba(0,0,0,0.5),0 1px 10px 0 rgba(0,0,0,0.15); margin: 1px; max-width:540px; min-width:326px; padding:0; width:99.375%; width:-webkit-calc(100% - 2px); width:calc(100% - 2px);"> <path d="M556.869,30.41 C554.814,30.41 553.148,32.076 553.148,34.131 C553.148,36.186 554.814,37.852 556.869,37.852 C558.924,37.852 560.59,36.186 560.59,34.131 C560.59,32.076 558.924,30.41 556.869,30.41 M541,60.657 C535.114,60.657 530.342,55.887 530.342,50 C530.342,44.114 535.114,39.342 541,39.342 C546.887,39.342 551.658,44.114 551.658,50 C551.658,55.887 546.887,60.657 541,60.657 M541,33.886 C532.1,33.886 524.886,41.1 524.886,50 C524.886,58.899 532.1,66.113 541,66.113 C549.9,66.113 557.115,58.899 557.115,50 C557.115,41.1 549.9,33.886 541,33.886 M565.378,62.101 C565.244,65.022 564.756,66.606 564.346,67.663 C563.803,69.06 563.154,70.057 562.106,71.106 C561.058,72.155 560.06,72.803 558.662,73.347 C557.607,73.757 556.021,74.244 553.102,74.378 C549.944,74.521 548.997,74.552 541,74.552 C533.003,74.552 532.056,74.521 528.898,74.378 C525.979,74.244 524.393,73.757 523.338,73.347 C521.94,72.803 520.942,72.155 519.894,71.106 C518.846,70.057 518.197,69.06 517.654,67.663 C517.244,66.606 516.755,65.022 516.623,62.101 C516.479,58.943 516.448,57.996 516.448,50 C516.448,42.003 516.479,41.056 516.623,37.899 C516.755,34.978 517.244,33.391 517.654,32.338 C518.197,30.938 518.846,29.942 519.894,28.894 C520.942,27.846 521.94,27.196 523.338,26.654 C524.393,26.244 525.979,25.756 528.898,25.623 C532.057,25.479 533.004,25.448 541,25.448 C548.997,25.448 549.943,25.479 553.102,25.623 C556.021,25.756 557.607,26.244 558.662,26.654 C560.06,27.196 561.058,27.846 562.106,28.894 C563.154,29.942 563.803,30.938 564.346,32.338 C564.756,33.391 565.244,34.978 565.378,37.899 C565.522,41.056 565.552,42.003 565.552,50 C565.552,57.996 565.522,58.943 565.378,62.101 M570.82,37.631 C570.674,34.438 570.167,32.258 569.425,30.349 C568.659,28.377 567.633,26.702 565.965,25.035 C564.297,23.368 562.623,22.342 560.652,21.575 C558.743,20.834 556.562,20.326 553.369,20.18 C550.169,20.033 549.148,20 541,20 C532.853,20 531.831,20.033 528.631,20.18 C525.438,20.326 523.257,20.834 521.349,21.575 C519.376,22.342 517.703,23.368 516.035,25.035 C514.368,26.702 513.342,28.377 512.574,30.349 C511.834,32.258 511.326,34.438 511.181,37.631 C511.035,40.831 511,41.851 511,50 C511,58.147 511.035,59.17 511.181,62.369 C511.326,65.562 511.834,67.743 512.574,69.651 C513.342,71.625 514.368,73.296 516.035,74.965 C517.703,76.634 519.376,77.658 521.349,78.425 C523.257,79.167 525.438,79.673 528.631,79.82 C531.831,79.965 532.853,80.001 541,80.001 C549.148,80.001 550.169,79.965 553.369,79.82 C556.562,79.673 558.743,79.167 560.652,78.425 C562.623,77.658 564.297,76.634 565.965,74.965 C567.633,73.296 568.659,71.625 569.425,69.651 C570.167,67.743 570.674,65.562 570.82,62.369 C570.966,59.17 571,58.147 571,50 C571,41.851 570.966,40.831 570.82,37.631"> Dit bericht bekijken op Instagram #memorystory⠀ I remember how we walked for miles and miles. I got so tired. There was little food and I was constantly cold. In the mountains we saw many different #animals, #snakes and #birds and all kinds of creatures I had never seen before, being a girl from #kabul. Baba told me to be silent. We were not supposed to attract any attention. Not of the men with their beards we were escaping from. Nor of the #snowleopard. The snow leopard, he said, is the most beautiful creature in the world. It is a strong animal. But be aware, Farihah, the snow leopard is always hungry. He will leave no piece of meat after he has attacked.... ⠀ .⠀ .⠀ .⠀ .⠀ .⠀ #memorystory #memory #afghanistan #fear #journey #migration #mother #father #snowleopard #leopard #mountains #freedom

Een bericht gedeeld door Farihah Fazal (@byfarihah) op 14 Nov 2019 om 12:43 (PST)

Wat krijgen de volgers voorgeschoteld?

„Op Instagram plaats ik dagelijks korte filmpjes, tekeningen en stukjes tekst die samen het verhaal van Farihah vertellen vanuit haar perspectief. Elke post is eigenlijk een klein verhaal, een verrassend cadeautje voor de volgers. Geen dikke boekenpil dus, maar een toegankelijke vorm. Je zou het een beeldroman kunnen noemen, maar beter is het te spreken van beeldpoëzie. Het is een verhaal in geconcentreerde vorm, waarbij vooral een sfeer wordt opgeroepen en veel wordt gesuggereerd. Ik hoop dat op deze manier de verbeeldingskracht van de volger wordt gestimuleerd, zodat hij zelf het verhaal in zijn hoofd kan vormen.”

Wat heeft u zelf met de vluchtelingenproblematiek?

„Ik houd ervan om thema’s aan de orde te stellen die maatschappelijk relevant zijn. Een aantal jaren geleden heb ik me wat meer verdiept in de problematiek van de migratie. Ik heb anderhalf jaar in Italië gewoond om daar onderzoek naar te doen, omdat dit land veel te maken heeft met vluchtelingen die vanuit Afrika naar Europa komen. Daar is toen mijn roman ”Hemels land” uit voortgekomen. Door verschillende werkzaamheden kwam ik ook in contact met mensen van vluchtelingenorganisatie UNHCR van de Verenigde Naties. Zij spoorden mij ook aan om verhalen te vertellen over dit soort thema’s. Dat wilde ik graag doen, met de bedoeling dat mensen erover gaan nadenken.”

De vluchtelingenproblematiek roept in ons land en elders in Europa verdeelde reacties op. Hoe gaat u om met gevoelens van onvrede die met dit onderwerp samenhangen?

„Ik heb er bewust voor gekozen om het verhaal van één persoon te vertellen. Haar belevenissen en gevoelens staan in dit beeldverhaal centraal. Mensen in andere situaties laat ik buiten beschouwing. Het is een microverhaal, ik geef geen objectief beeld van de problematiek als geheel. Het woord migrant is eigenlijk een containerbegrip, er vallen vluchtelingen onder, maar ook expats of jongeren die hier een tijdje komen studeren. Daarom wil ik niet moraliserend zijn, maar ruimte bieden voor verschillende visies. Fariah is trouwens wel zo verwesterd dat ze zelf bang is voor extremisme. Ze draagt ook geen hoofddoek. Mijn project is dan ook geen aanklacht tegen het beleid van de IND, ik doe geen uitspraken over het vluchtelingenbeleid van de Nederlandse overheid.

In het verhaal van Farihah komen overigens wel allerlei schaduwkanten van migratie langs. Zij wordt bijvoorbeeld gediscrimineerd en ze kampt met traumatische ervaringen. Mijn doel is om te laten zien dat het verhaal van Farihah realiteit is. Ik hoop dat de volgers zullen proberen zich in te leven in haar situatie. Vluchtelingen willen net als ieder ander graag als mens worden gezien. Pasklare antwoorden geef ik niet, maar ik hoop dat duidelijk wordt dat de problematiek heftig en complex is.”

Hoe checkt u of het verhaal goed overkomt?

„Ik heb het onder meer voorgelegd aan een jongerenpanel en aan deskundigen uit het onderwijs. Zij waren er heel positief over, maar het blijft natuurlijk afwachten of dit gaan aanslaan. (Lacht:) Misschien wordt dit wel dé kunstvorm van de toekomst. Van andere deskundigen begrijp ik dat Farihah’s trauma’s herkenbaar zijn en dat het vruchtbaar is om kunst in te zetten bij de verwerking ervan. Farihah uit haar gevoelens onder meer door tekeningen te maken.”

Is het verhaal nog in ontwikkeling?

„In principe is het hele verhaal klaar en kunnen de afleveringen in de komende tijd stuk voor stuk worden gepost. Maar als mensen gaan reageren, is het wel mogelijk om nieuwe ideeën te integreren. Andere organisaties, zoals Unicef, hebben ook laten weten het project een duwtje in de rug te willen geven. Dergelijke input kan nog invloed op het verhaal hebben.”

Bij de beeldroman is ook lesmateriaal op Instagram ontwikkeld. Wat verwacht u daarvan?

„Doordat het op Instagram via @byfarihah.educatie wordt aangeboden, kunnen docenten er gemakkelijk en snel mee aan de slag in de klas. Het programma bevat zes thema’s waaraan vragen en opdrachten zijn gekoppeld. Het is de bedoeling dat leerlingen leren om de zaak van verschillende kanten te bekijken en daarover met elkaar in gesprek gaan. Het lesmateriaal is geschikt voor alle schoolniveaus en kan bij verschillende vakken worden gebruikt: bij aardrijkskunde, geschiedenis, CKV. Maar het kan ook heel goed door de mentoren worden opgepakt om er met de eigen klas over door te praten. Het is wel belangrijk dat de leerlingen het verhaal van Farihah volgen. Op dit moment hebben al een paar scholen met het programma gewerkt en zijn we met zo’n 15 scholen in gesprek. Omdat we het proces via Instagram monitoren, kunnen we aanpassingen doen als dat nodig zou zijn.”

Het valt op dat u ook de omgang met sociale media nadrukkelijk aan de orde stelt.

„Dat klopt. Veel jongeren gebruiken sociale media om zich zo positief mogelijk te presenteren, ze laten vaak alleen de mooie dingen zien. Het verhaal van Farihah begint luchtig, er is aanvankelijk nog niet zo veel aan de hand, al is ze uit Afghanistan weggevlucht. Maar als ze hoort dat ze terug moet, heeft dat een grote impact op haar. Haar toekomst is opeens onzeker geworden en dat heeft zijn weerslag op haar stemming. Het maakt haar angstig. De tekeningen die zij –zogenaamd– maakt, worden onrustiger, heftiger en somberder. Daarnaast moet ze haar hele hebben en houden blootleggen bij de IND om aan te tonen dat ze echt westers is en gevaar zal lopen in Afghanistan. Jongeren kunnen hiervan leren dat ze niet zo perfect hoeven zijn als ze op sociale media willen doen voorkomen, dat ze ook hun kwetsbare kant mogen laten zien. Maar ze moeten er ook goed over nadenken wat ze op sociale media plaatsen, want alles blijft terug te vinden.”

Kunnen mensen tussentijds in het verhaal instappen?

„Dat is altijd mogelijk. De posts zijn zo gemaakt dat ze ook afzonderlijk hun waarde hebben. Er zitten bijvoorbeeld herinneringen bij van Farihah in de vorm van flashbacks. Maar het mooist is natuurlijk als mensen het verhaal van het begin tot het einde volgen. Dan krijgen ze de dramatische ontwikkeling echt mee. Alle afleveringen zijn op Instagram terug te vinden, dus terugkijken en –lezen kan ook. Als een of twee filmpjes mensen raken, ben ik blij. Want dat is het doel van kunst.”

Het verhaal van Farihah is te volgen op Instagram via @byfarihah

Beeldroman op Instagram: het verhaal van Farihah uit Afghanistan is realiteit

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?